Dikgang tsa Nkoko ka ga Paka tsa Matlhoko-Monate A Botshelo

Beauty Skefile le Felicia Mfamana gotswa Grandmothers Against Poverty and Aids (GAPA) ba arogana ka ga paka tsa bona tsa boitumelo mo matsapeng a botshelo.

Go Nna Gaufi le Lolapa

©Eric Miller

Ke na le ntlo ya me kwa Khayelitsha. Kwa ntlheng re ne re e rênta gotswa go Lekgotlha-taolo la Toropokgolo, mme ba ne ba re nea yona ka 1985. Fela nako e ntsi ke ya kwa ga morwadiaka Zodwa le bana ba gagwe kwa mokhukhung wa bona kwa Grassy Park, ka gonne Zodwa o batla ke nna gaufi le ênê.

Mme ke tshwanetse go nna koo, ka gonne gantsi go thata gore ke tsamaye kgotsa tota le go emelela, ka gonne maoto a me a botlhoko ka ntlha ya arthritis. Ka madi, re na le madi a me a bogodi a puso le bonnye jo ke bo dirang nako dingwe gotswa mo go rokeng kwa GAPA, le madi a bogole a ga Zodwa. Ga a kgone go tsamaya bonolo, ka gonne loleme lwa gagwe ga le a repa.

Lo kgomaretse lotlase lwa molomo wa gagwe. Mme gape o ne a ša botlhoko. E ne e le fa a santse a le monnye thata, fa monna wa me e ne e santse e le lepodisi, mme metsi a a belang a mo wela. Zodwa o ne a ntse a batla go nna mooki ka metlha.

O siame thata ka bana le go tlhokomela batho ba ba bobolang. Fela ga a ke a kgona go nna mooki, mme selo se se mo itumedisang ga jaana, are, ke go nna le lolapa lwa gagwe.

Tlhwatlhwa ya Go Itshedisa

Dilo di ntshiametse ga jaana, ka gonne ditlogolo tsa me Luyanda le Zanele di dula le nna. Go ba tlhokomela go a intumedisa. Ga ke rate fa ba ya kwa felong ga tlhokomelo ya morago sekolo, ka gonne ba fiwa dijo tse di tsididi kwa teng mme ba tla gae ba segwa ke mala. Go botoka gore ba nne fano le nna.

Ke netefatsa gore ba ipaakanyetsa sekolo le go tshwara bese ka ura ya bosupa. Ba tsamaya sekgala sotlhe gotswa kwa ntlong ya me kwa Khayelitsha go ya Mitchells Plain. Go kgakala, fela ba a tsamaya ka gonne ke sekolo se se botoka koo. Madi a bese go ya sekolong ke R72,50 ngwana a le esi ka beke mme ba babedi, ka jalo ke madi a le mantsi.

Kgwedi e, ba ne ba tshwanela ke go nna fa gae beke ka gonne re ne re sena madi a bese. Ke a tshwenyega ka ga seo, ka gonne ba ka se lepalepane le dithuto. Ke batla gore ba ithute, ba ithute thata. Ga baa tshwanela go sotlega jaaka ke sotlegile. Ke batla gore baye sekolong le go ya kwa mephatông e e kwa godimo ga ya me, ka gonne ke ntse le nako e e thata.

Ga ise re nne le dingôngôrêgô gotswa kwa barutabaneng, fela gaise re bone dipholô tsa bona tsa sekolo. Ba ka se re fe dipholô pele re duela madi a sekolo, fela madi a sekolo a ja R400 ka ngwaga go ngwana mongwe le mongwe. Ga ise re duele ka gonne re ne re sena madi.

©Eric Miller

Metshameko le Setshego

©Eric Miller

Fa dinako di le di ntle, re ja reisi le nama ya kgomo kgotsa ya kgogo, kgotsa nako dingwe tlhapi le ditšhipisi tota. Fa go le maswe, re ja fela mosoko. Nako dingwe ga gona sepe. Nako dingwe baagisani ba rona ba thusa ka go re nea mosokwana kgotsa reisi, mme re ba busetsa molemô oo le rona.

Setlogolo sa me Zimi ga se dule le nna, fela le ênê o tla kwa go nna fa morago ga sekolo, ka jalo ke tlhokomela bana ba le bararo. Re tshameka metshameko e le mentsi mme ba dira dilo tse di ntshegisang thata. Nako dingwe ba tshameka maiphitlhaphitlhwane.

Ke fitlha sengwe, jaaka lebanta la me, mme ba tshwanela ke go le batla. Tsatsi lengwe, motshameko e ne e le gore fa ba ka bona lebanta ba ka mpetsa ka lona. 'Le ka nne la mpetsa', ke ne ka ba bolelela, fela e ne le motlae o mo golo mme botlhe re ne ra itshegela.

Lolapa lwa ga Felicia Mfamana

©Eric Miller

Re dutse mo mokhukhung dingwaga di le di ntsi mme fa pula e ne e na, metsi a ne a tshologela go ikala le mabota. Lefelo le ne le tlala ka metsi. Re ne fela pelo go ka bona ntlo. Ke ikwadisitse, mme ka leta.

Ngwaga le ngwaga, fa re ya go botsa, e ne e le ditshepiso le ditshepiso. Go tsere dingwaga di le 24, fela kwa bofelong ke bone ntlo e ntle kwa Khayalitsha. Re na le diphaposi tsa borobalo di le pedi ka malao a le mabedi mo go nngwe le nngwe ya tsona, le mekhukhu e le mebedi kwa morago kwa go dulang basimane ba ba golo mo lolapeng. Re 11 ka gotlhe.

Wa bona, ke mmê o o siameng go bana ba me ba eleng bagolo le go ditlogolo tsa me. Ba nthata ka gonne ke ba rata thata, ke se se dirang gore ke itumele. Ga ke sa tlhole ke le moša, fela ke dira sentle mo go ba tlhokomeleng, mme ga se bana ba ba senang tsebe. Ba a reetsa fa ke bua. Seno ga se gore ke bogale.

Sephiri sa me ke go rapela. 'Ka kopô Modimo, nthuse gore ke dire bana go nna molemô go botlhe', ke a bua. 'Ke a leboga, Modimo, gore o a nthusa.'. Seno se a dira.

Translated by Nchema Rapoo