Ke na le ntlo ya ka Khayelitsha. Pele re ile ra e hira ho tswa ho Lekgotla la Motse, yaba ba re fa yona ka 1985. Empa nako e ngata ke ya ho moradi wa ka Zodwa le bana ba hae mohahong wa Grassy Park, hobane Zodwa o batla hore ke be haufi le yena.
Mme ke tlameha ho ba moo, hobane hangata ke thatafallwa ke ho tsamaya kapa hona ho tsoha, hobane maoto a ka a le bohloko haholo ke ramatiki. Bakeng sa tjhelete, re na le penshene ya mmuso mme ka nako e nngwe ke e etsa ka ho roka ho GAPA, le ka penshene ya bokowa ba Zodwa. Ha a bue habonolo, hobane leleme la hae ha le lokolohe.
Le khomaretse tlaase molomong wa hae. Mme jwale o ne a che haholo, hape. E ne e le ha a sa le monyane haholo, ha monna wa ka e ntse e le mapolesa, mme metsi a belang a wela holima hae. Zodwa o ne a batla ho ba mooki kamehla.
O na le bana ba molemo mme o molemo ho hlokomela batho ba mahlomoleng. Empa o ne a sitwa ho ba mooki le ntho e mo thabisang hona jwale, o re, o na le lelapa la hae.
Dintho di ntle hona jwale, hobane ditloholo tsa ka Luyanda le Zanele di dula le nna. Ho ba hlokomela ho etsa hore ke thabe. Ha ke ba rate ba e ya ka mora tlhokomelo, hobane ba fumana dijo tse batang moo mme ba kgutlela hae ba ena le dikokwana-hloko mme jwale ba tshwarwa ke letshollo. Ho molemo hore ba be teng le nna.
Ke etsa bonnete ba hore ba itokisetsa sekolo mme ba tshwara bese ka hora ya bosupa. Ba tloha ka tlung ya ka Khayelitsha ho ya Mitchells Plain. Ho jwalo, empa ba tsamaya hobane ke sekolo se setle moo. Tefello ya bese ho ya sekolong ke R72,50 bakeng sa ngwana a le mong ka beke mme ho na le ba babedi, kahoo ke tjhelete e ngata.
Kgweding ena, ba ile ba tlameha ho dula hae ka beke hobane re ne re se na tjhelete bakeng sa bese. Ke ikutlwa ke tshwenyehile ka seo, hobane ba ke ke ba tswela pele ho dithuto tsa bona. Ke batla hore ba ithute, ba ithute haholo. Ha baa lokela ho utlwa bohloko ha ke ntse ke utlwa bohloko.
Ke batla hore ba ye sekolong mme ba ye dikolong tse phahameng ho nna, hobane ke ne ke ena le bothata. Ha re na ditletlebo ho matichere empa ha re eso bone di ripoto tsa sekolo sa bona. Ba ke ke ba re fa di ripoto ntle le haeba re lefa tjhelete ya sekolo, empa tjhelete e lefellwang ke R400 ka selemo bakeng sa ngwana a le mong. Ha rea ka ra lefa hobane re ne re se na tjhelete.
Ha dinako di le ntle, re na le raese le nama kapa kgoho, kapa ka dinako tse ding esita le tlhapi le ditjhipisi. Ha dintho di le mpe, re ja papa feela. Ka dinako tse ding ha ho na letho.
Ka dinako tse ding baahelani ba rona ba re thusa ka ho re fa papa kapa raese, mme re ba etsetsa se tshwanang. Setloholo sa ka Zimi ha se dule le nna, empa se boetse sea tla ho nna ka mora sekolo ke ntse ke hlokomela bana ba bararo.
Re bapala dipapadi tse ngata mme di etsa dintho tse etsang hore ke tshehe haholo. Ka dinako tse ding ba bapala bo mampatile. Ke pata ntho e itseng, jwaloka lebanta la ka, mme ba tlameha ho le fumana.
Ka letsatsi le leng, papadi e ne e le hore haeba ba fumana lebanta ba ne ba ka nkotla ka lona. Ke ile ka ba bolella, 'O ka nkotla, empa e ne e le ho swaswa haholo' me bohle re ile ra tsheha.
Re ne re dula mokhukhung ka dilemo tse ngata mme ha pula e na, metsi a tsholoha marako. Sebaka seo se ne se tletse metsi. Re ne re labalabela ho fumana ntlo. Ke ile ka etsa kopo, yaba ke ya leta. Selemo se seng le se seng, ha re e ya ho ya botsa, e ne e le ditshepiso feela le ditshepiso. Ho ile ha nka dilemo tse 24, empa qetellong ka fumana ntlo ena e ntle Khayelitsha.
Re na le dikamore tse pedi tsa ho robala le dibethe tse pedi ka hare ho e nngwe le enngwe ya tsona, le mekhukhu e ka morao moo bashanyana ba kgolonyana ka lapeng ba phelang teng. Re 11 kaofela ha rona ka ho feletseng.
O bona, ke mme ya molemo ho bana ba ka ba baholo le ditloholo tsa ka. Baa nthata hobane ke ba rata haholo, e leng se etsang hore ba thabe. Ha ke sa le monyane empa ke ntse ke etsa hantle ha ke ba hlokomela, mme ha se bana ba hlaha.
Ba mmamela ha ke bua. Hase hobane ke tiile. Sephiri sa ka ke ho rapela. 'Ke kopa Modimo, nthusa ho etsa hore bana ba ka ba be molemo ho bohle,' ke re. 'Kea o leboha, Modimo, hore o wa nthusa.' E ya sebetsa.