Dilamunu
Mefuta ya lamunu e hlahiswang ka ho fetisisa Afrika Borwa ke Navels le Valencias. Mabau ka kakaretso a butswa ka pela Valencias. Kgaba e tshwauwa ka tholwana e kahare ya “bobedi” e ka bohareng ya ditholwana. Ditholwana di rehilwe navel ha mofuta ona o tshwana le mokgubu wa motho. Valencias ba rehilwe lebitso la motse wa Spain wa Valencia le hoja tshimoloho ya ona e sa tsejwe. Li-Valencias ka kakaretso di monate haholo ebile di na le letlalo le tshesane hanyane ho feta makgwaba mme di lengwa haholo bakeng sa tlhahiso ya lero.
Machung ke mofuta o moholo ka ho fetisisa wa meitrasi wa Afrika Borwa ebile ke bukana ya tsona e ka bang 60% ya thollo ya malomong a Afrika Borwa. Kotulo ya Valencia ya Afrika Borwa ke mofuta o moholo ka ho fetisisa wa lamunu ho hlahiswa le ho romellwa ho tswa Afrika Borwa mme e batla e imenne habedi ya menau ya tlhahiso.
Dilamunu tse Bodila le Dilaeme
Lemone le dimiri ke mefuta e mmedi e ikgethang ya ditholwana. Lemone e lengwa haholo maemong a lehodimo a futhumetseng, athe dilaeme hangata di hlahiswa dibakeng tse chesang tse mongobo. Ditholwana tsena ka bobedi di na le tatso ya acid kapa e bodila mme di sebediswa lefatsheng ka bophara bakeng sa dikopo tse ngata. Ntle le tshebediso ya bona lefapheng la dijo le dino, ditlolo le ditlolo tse ding di boetse di sebediswa meriana, ditlolo le dihlahiswa tsa ho hlwekisa. Tlhokahalo e ntle ya machabeng ya Lemone e hlahisitse tlhahiso e eketsehang ka potlako ya Afrika Borwa lefapheng lena la lamunu dilemong tsa morao tjena.
Tholwana ya Morara
Morara ke mofuta o moholo ka ho fetisisa wa lamunu. Ka tlwaelo e jewa e le tholwana ya dijo tsa hoseng mme e boetse e entswe lero. Tshimoloho ya lebitso la tholwana e bolela semelo se ntseng se hola, kaha ditholwana di atamelana haufi mme ponahalo e jwalo ka morolo ya morara. Mefuta ya ditholwana tsa morara di arotswe ka morara o mosweu le oa pigmented. Morara o omisitsweng o na le lycopene, e neng e fana ka mmala o pinki kapa o mofubedu wa mefuta e mebala-bala. Tlhokahalo e ntle ya mmaraka ya morara o mokgubedu (pigmented) mebarakeng e Karolong e Hodimo ya naha e eketsa thekiso le kgolo e eketsehileng indastering ya Afrika Borwa.
Citrus tse Bonolo
Dithunya tse bonolo di bua ka karolwana ya ditholwana tsa lamunu tse nang le matlalo a lokolotsweng mme ka dinako tse ding di bitswa ‘di-peelers tse bonolo’. Sena se kenyeletsa mandarin, clementine, satsumas, mineolas le tangerine. Ditholwana tsena tse monate di batlwang haholo lefatsheng ka bophara ka lebaka la tatso ya tsona le letlalo le hlephileng. Dithunya tse bonolo di thulana le kgolo lefatsheng ka bophara mme Afrika Borwa, dihlahiswa tse bonolo tsa lamunu le tsona di hola ka potlako ho potoloha le naha.
Kumquats
Kumquats ke ditholwana tse mmala o motala wa lamunu. Le ha peel e na le tatso e nkgang hamonate le monko o monate, ditholwana ha di na tswekere. Ditholwana di ka jewa di phehilwe empa di sebediswa haholo ho etsa marmalade, jelli le tse ding tsehasaneng.
Translated by Sebongile Sonopo