Ho fihlela ha kana lamunu e ratwa haholo Afrika Borwa. E ballwa ho 60% dilamunung tsohle Afrika Borwa tse yang dinaheng tse ka ntle. Ho tsona Valencia ke karolo e kgolo ya tlhahiso, e ballwa ho feta bobedi ba tlhahiso ka bongata ba lamunu navel, e leng mofuta o mong wa tlhahiso ya lamunu.
Jwalo ka ha e arotswe ke citrus Grower Association, Valencia eballwa ho 34% ya kakaretso ya 83 490 ha ya lamunu e hatisitsweng ka 2018. 60% ya tsona ke lenngweng Limpopo. Eastern Cape eballwa ho 14% ya sebaka se ka tlasa tlhahiso, ha Western Cape eballwa ho 9% ya tlhahiso.
Lamunu ya navel e le ya bobedi eratwang tlhahisong ya lamunu, e ballwa ho 20% ya kakaretso ya sebaka e hatisitsweng bakeng sa ho ya dinaheng tse kantle. Eastern Cape e ballwa ho 39% ya temo, e etsa tlhahiso e kgolohadi ya sebaka ya navel. Limpopo le Western Cape di bile bobeding le borarong ba dibaka tse ka tlasa tlhahiso, Limpopo ke 26% ya tlhahiso Western ape ke25%.
Di-Navel le Di-Valencia
Navel ke tholwana ya bobedi e holang ka motheo wa yona, e emelang mokgubu wa mpha ya motho kapa navel (e hlalosa lebitso la yona). Dilamunu tsa Navel di ile tsa fumanwa Brazil ka bo 1820, boholo e ratwa jwalo ka phetoho e hang hang ya mokgethi wa sefate sa lamunu. Mofuta ona ha o nap eo, sena se bolela hore se phatlalatswa ho tswa tokomaneng.
Di-valencia di ne di le tswekere, di na le letlalo le nonneng mme e bile di dila ka pele nakong ya di-navel. Di tswa lebitsong la lona la toropo ya Spanish, Valencia, empa ka tswalo e qadile ho tswa pummel x mandarin ho phatlalla le California, ka balemi ba dilamunu ba Ma-America le ditsebi tsa tlhahiso ya mobu, William Wolfskill. Le ha hole jwalo, lamunu e nale thekiso e atlehileng Spain ho feta California.
Mefuta
Ka 2018, Midknight ho lenngwe haholo mofuta wa Valecia. E ballwa ho 36% ya kakaretso ya sebaka se ka tlasa taolo ya Valencia. Mofuta ona o o ile wa elellwa pele ka 1927 ke AP Knight, ka morao hore e rehellwe, ka orchard Summerville, Addo Eastern Cape. Mofuta ona o nale bokgoni haholo, le ha hole jwalo, ha o ka wa tsotella hofihla ka bo 1970. Ka morao Valencia e ne ele mofuta wa bobedi ka temo, e ne e se e ballwa ho 19% ya sebaka sena. Ha Delta e ballwa ho 16% ya sebaka se tlasa tlhahiso. Turkey le Bennie di ne di ballwa ho 10% le 9% ya sebaka se ka tlasa tlhahiso.
Palmer, Bahianinha, Cambria le Washington e ne le tsona tse jetseng mofuta wa Valencia haholo ka 2018. Palmer e ne e ballwa ho 18%, Bahianinha ho 14%, Cambria ho 12% le Washinton ka 11% ya sebaka se ka tlasa tlhahiso.
Nako
Nako ya Valencia e matha ho tlowa ho Phupu ho isa Lwetse, ha Navel nako ya yona e matha ho tlowa ho Phuptjane ho isa ho Phupu.
Thekiso
Boholo ba dilamunu tsa Afrika Borwa di iswa dinaheng tse ka kantle. Tholwana ena e iswa dinaheng tse fapaneng lefatshe lohle, European Union ke enngwe ya dinaha tse fepelwang haholo ka 33% ya ditholwana. Botjhabela hare e ne e le ya bobedi ka phepelo ka 2018.
Translated by Sebongile Sonopo
Dilamunu tse tswekere tsa sebaka Borwa ba China mme di ile tsa hlahiswa dithutong tsa China ka 314 BC....