Ukutjala i-Chive

© Louise Brodie

Ukuyitjala

I-Chive itjalwa ngembewu. Iintjalo kanye nezambani layo lingahlukaniswa zitjalwe ngendlela efana neyokutjala amaplantjisi.

Iindlela Yokuyitjala

Abalimi abatjala ngomncopho wokwenza inzuzo bavamise ukuyitjala ngembewu nanyana ngamaplantjisi. Imbewu itjalwa itjhingele nge-1.5 yamamilimitha. Imbewu ye-chive imila ngemva kwamalanga alikhomba ukuya kwalisumi begodu amaplanjisi angatjalwa godu esimini ngemva kwemveke ezine ukuya kwezihlanu. Nange uwatjala ehlabathini, kumbono omuhle kobana utjale imbewu etlhogakalako uyiphinde kabili. Ungayitjala ngomtjhini nanyana ngesandla, okuya ngokobana ingangani indawo otjala kiyo.

Iinkhundla

Tjala i-chive ihlukaniswe nge-15 cm emareyini ahlukaniswe nge-20 cm. Lesi sitandi esitjale iintjalo eziyi-400 000 ehekutheni linye. Imitjhini yokulima kanye nendlela zamatregere zitjhiyelwa indlela yokudlula ukwenzela bona kurhone ukutlhogonyelwa isimu kanye nokuvuna.

Iskhathi Sokutjala

Tjala imbewu ye-chive emasimini ekuthomeni kwetwasahlobo nanyana ngesiruthwana. ESewula Africa lokho kungenziwa ekuthomeni kwakaSeputemba ukuya kuSihlabantangana. Ukutjala amaplantjisi we-chive kungenziwa ngeskhathesi. Iintjalo esele zikhona zingahlukaniswa zitjalwe.

Iskhathi Sokobana Zikhule

Abalimi abalima ngomngcopho wokwenza inzuzo bathoma ukuvuna amakari we-chive afretjhi msinya ngemva kwemveke ezihlanu ukuya kwezithandathu uzitjalile. Iintjalo ze-chive zingatjalwa iminyaka emibili ukuya kwemithathu bese ayahlukaniswa atjalwe esimini. Abanye balimi abatjala ngomncopho wokwenza inzuzo batjala amaplantjisi msinya.

Ukuvundiswa

Ngaphambi kokobana utjale thatha isampula yehlabathi yalapha uyokutjala khona uyithumele iyokuhlolwa. Lokhu kuzokutjengisa umhlobo wehlabathi otjala kiyo kanye nezakhimzimba ezitlhogwa zintjalo zakho. Kuphakanyiswa izinto ezilandelako lokha ihlabathi ngayingakahlolwa. Ekuthomeni faka i-300 kg ye-3:1:5 uyihlanganise nehlabathi yangaphezulu eyi-15 cm ukuya ku-20 cm ngaphambi kokobana utjale. Lokhu kuzokunikeza iintjalo ezitja isthomo esihle. Kuhle ukuhlola kobana ziyakhula na. Kuhle ukuhlola kobana ziyakhula na bese uthatha isiqunto sokobana ziyazitlhoga na i-nitrogen ukobana zikhula. Isilinganiso esilinganako sesivundisi singafakwa nge-drip irrigation ngemva kokobana kumile imbewu kanye nentjalo. Vundisa nge-250 kg qobe ihekutha le-LAN ngemva kokobana uyivune.

Ukuyivundisa

Abalimi abanengi abalima i-chive ngomncopho wokwenza inzuzo basebenzisa i-drip irrigation ngebanga lokobana ihlola kuhle ubuswe. Istjalo se-chive akukafaneli kobana sithelelelwe, begodu ihlabathi kufanele ivunyelwe kobana yome ngaphambi kokobana ithelelelwe kuhle. Ukukhiqiza amakari afretjhi, qiniseka kobana istjalo sithelelelwe ngokwaneleko. Ungatheleleli khulu ngebanga lokobana lokhu kungenza bona izambani layo libanjwe malwelwe nanyana amakari abanjwe malwelwe. Njeke, kuhle ukufaka umtjhini omeda ubuswe ehlabathini. 

Okuya ngokobana mhlobo bani wehlabathi kanye nobujamo bezulu, navane uthelele kuhle vane ufake amanzi ahlangana kwe-25 kanye ne-30 mm ngeveke ehlobo uphungule amanzi othelelela ngawo lokha nakupholileko nanyana nakuna izulu. Ihlabathi ebudisi ingathelelelwa ngemva kwemveke ezimbili. Linga kobana ungatheleleli khonokho ngemva kokuvuna ukubuyisela ubuswe esigeni sabo nange ufuna ukugcugcuzela istjalo kobana sikhiqize godu.

Translated by Busisiwe Prudance Skhosana