Ukubuyela Eskolweni
Nanyana ngangingumma wabantwana bababili ngabuyela eskolweni, ngingena amaklasi wabantu abadala ebusukuj, ukwenzela bona ngiphase ibanga lami lesumi.
Ngabuyela eskolweni ngenzela abentwabami. Uvusi kanye no Thumela omdlala ebantwaneni bami abane, gade bala ukuya eskolweni.
’Ngifuna ukluthola umsebenzi njengobaba’, uVusi gade atjho njalo. ‘Nami, kwatjho uThumela. Kurhelebha ngani ukuya eskolweni? Sele ngimdlala kwanjesi, sekuyisikhathi sokwenza imali.
‘Akusinjalo,’ ngabatjela njalo. Uyaya eskolweni. Ifundo isikhiya sakho sangomuso.Kufanele ukhambe enyaweni zami uthole iimfanelo ezilungileko’. Gade bangangilaleli njeke, ngathatha isiqunto sokobana ngibe yisibonelo.
Goldie umfundi
Gade ngizibandulele ukuba ngutitjhere kodwana ngingakacedi iskolo, ngombana lokha nangimncani gade sirhona ukuya eskolweni sokuzibandulela ukuba ngutithere ngemva kweminyaka embalwa yokufunda eskolweni samabanga aphezulu. Njeke njengomma ngathatha isiqunto sokobana ngibuyele eskolweni samabanga aphezulu. Ngangazi bona abentwabami bazongilandela, ngombana basaba ukuphalwa ngummabo.
Abadlali beOamata gade basithi kufanele bona kube nesikolo sabantu abadala, begodu ikosi yabanikela imvume,njeke iwoma lethu lakhamba layokubona uhlokokulu sabawa bona sibe ngebokothoma ukubhalisela ukufunda ebusuku. Watlola amabizo wethu phasi njengabafundi bokuthoma. Okulandelako kwaba sengiyafunda nabentwabami.
Elinye ilitjha egade lingakacedi iskolo nabo gade beza eskolweni saabadalesi. Bathi nabangibona ngiya eskolweni qobe ntambama, bathi, 'Oh shame, qalani ugogo omdala.' Uzolufeyila ngombana ungewakade, into ayenzako ilanga loke ukugaya isphila ngaphandle kwendlu imini yoke. Uzokutlola buthaka ugogo loya’.Ngabatjela iindaba zabo, ’Ningakhulumi ngami, sifunda soke nje begodu akuna la ngiya khona. ’Nizongibona kusasa, iveke ezako, nenyanga ezako ngiseza eskolweni njeke kubhedere nijwayele.’
Ukwenza Iphaliswano
Ngaya enkumbeni zokufunda ebusuku, lokha nababuya enkolweni zabo. Boke abentwabami abentazana nabesana, bangirhelebha ngomsebenzi wangekhaya ukwenzela bona ngifunde.
Gade ngibakhulise ngesandla esiqinileko, ngendlela ababelethi bami bangikhulise ngayo, bebazi bona kufanele benze ukudla, bahlanze nezambatho, bakulumage, batirige bakulumage nejarida. Gade ngifundiswa ngutitjhere lo okhabe afundisa u Vusi no Thumela begodu besiphalisana ukubona bona ngubani ozokuthola amamamaraga aphezulu.
Nangabe utitjhere asiphe bona sitlole indatjana, besiyitlola soke ekhaya, kuthi lokho ayibuyisa ngemva kwamalanga amabili sele ayimakhile, gade siqalisana iimbapiri ukubona bona ngubani othele amamaraga aphezulu eskhathini esinengi bekuba ngimi. Gade bathi’, awa, awa, umma wafunda kade, ngeze savuma bona asehlule.
'Ngabafundisa ukubaluleka kwesikolo, begodu ekugcineni, boke baphasa.' Indatjana esayitlola soke, beyithi ’Ungubani?’ Ngatlola ngezinto ezibalulekileko ezenzeke epilwenami, nezinto engizithandako ngami.
Yesibili gade ibizwa bona yi’Ukujabula’, yesithathu yayithi hlathulula hlangana namasimi namahlathi.' Ngathola -60% ngendatjanezi abentwabami bathola i-39 kanye ne-40 %. Njeke ngasebenza bhedere kunabo boke abentwabami endatjanenezi.
Indlela Engakalungi
Kwathi lokha nasitlola iinhlahluko zethu zokuphela konyaka, ngathola u -A esingisini, kodwana uhlokokulu wangitjela 'bona i-circular ebuya emnyangweni wezefundo ithi ngitlole godu'. 'Ngingakopa njani indatjana?' Ngababuza ngikwatile.
'Kwenzeka njani bona umnyango wezefundo udlumbane bona ngikope incwadi?' Ngiyasithanda isingisi, begodu ngihlala ngisifunda. Ngitjho nanjenganje sele ngingugogo, nginencwadi yelimi lesingisi, begodu ngisebenzisa isihlathululimezwi selimi lesingisi kanye nesiXhosa, ngifuna khona bona, igama elinye nelinye litjho ukuthini.
Ngemva kwenyanga ezimbalwa ngatlola iinhlahlukwezo godu kwanjesi ngaphasa ngo-E. Ngaba nebhadi.Utitjhere omunye wangihlathululela bona abanye abagade basipha amamaraga wehlahluko zokuphela konyakezi gade badakwe khulu lokha bamakha iimpapiri zethu, begodu bebatjho ezinto ezifana nokobana ngiyamazi umuntu loyo uhlakaniphe khulu, ngizomupha amamaraga amahle,nabafika kwenye imbapiri, bathi’angimazi ke lo, ngiqabanga bona nzizomehlisela amamaraga lancani.
Translated by Busisiwe Skhosana