Ku Tlhelela Exikolweni
Hambi leswi andziri mhani wa vana vambirhi, ndzi tlhelerile exikolweni, ndzi nghena eklilasini navusiku, kuva ndzi pasa ntangha khume, lembe rohetelela ra xikolo xale henhla. Andzi tlhelelela vana va mina.
Vusi na Thumela, lava kulu eka vana va mina va mune, ava ala kuya exikolweni. 'Ndzi lava ku kuma ntirho kufana na papa,' Vusi atshamela k uvula sweswo. 'Na mina,' kuvula Thumela. 'Xana xikolo xitandzi pfuna yini? Ndzi kurile sweswi naswona i nkarhi waku endla mali.' 'Aswinge endleki,' Ndzi va byela tano. 'Mita tlhelela.
Dyondzo i xikhiya xa vumundzuku. Mifanele milandzelela mikondzo ya mina kutani mikuma dyondzo.' Avanga tshembi, se andzi fanele ndzi veka xikombiso.
Goldie Nwana wa Xikolo
Ndzi kume tidyondzo ta vudyondzisi, kambe andzi nga hetangi xikolo, hikuva loko ndza hari ntsongo ahi kotakuya eka kholichi yavuleteri bya vudyondzisi endzhaku ka malembe nyana ya kuva eka xikolo xale henhla. Sweswi tani hi manana, ndzi teke xiboho xaku tlhelela eka xikolo xale henhla.
Andzi switiva leswaku vana va mina vata ndzi landzela, hiku chava kutluriwa hi mhani wa vona. Vaaki vale Oamata ava vula leswaku kufanele kuva na xikolo xa vusiku xa vatswatsi, kutani hosi yinyika mpfumelelo wa swona. Kutani ntlawa wahina wuyile kuya vona nhloko ya xikolo, hikombela kuva vosungula kuva machudeni ya xikolo lexi xa vusiku.
U tsale mavito ya hina e hansi kuva machudeni. Lexi landzelaka, andzi nghena na vana va mina. Vantshwa van’wani lava avanga hetangi xikolo navona avari eka xikolo xa navusiku. Loko vandzi vona ndzi ta exikolweni xana vusiku, vate, 'Oh xem, langutani xikhekudyani xa hosi. Xinge pasi lexi hiku na miehleketo se yikarhele. Leswi xiswi endlaka siku hinkwaro iku kandza mavele ehandle ka yindlu ya yena.
Uta tsala hiku nonoka swinene, kokwani loyi.' Ndzi vabyele hiku kongoma. 'Minga vulavuli hi mina. Hinkwerhu hile ka klilasi yinwe naswona ndzi kona laha ku dyondza kufana na n’wina. Mita ndzi vona mundzuku, vhiki leri taka, na nhweti leyitaka, ndzi tava ndza ha ta exikolweni, se swilava mipfa miswitolovela.'
Ku Endla Mphikizano
Ndzi yile e klilasini madyambu yan’wani na man’wani, endzhaku vafikile ekay kusuka e klilasini ya vona. Vana va mina hinkwavo, vafana na vanhwenyani, vandzi pfunile hi ntirho wale kaya leswaku ndzi ta hlaya. Ndzi vakurisile e hansi ka voko ra nawu, kufana na leswi vatswari va mina vanga ndzi kurisisa swona, naswona ava switiva leswaku vafanele ku endla swakudya, vahlantswa swiambalo, va ayina xikan’we naku basisa rivala.
A hiri na vadyondzisi van’we na Vusi na Thumelanaswona ahi phikizana kuvona leswaku i mani loyi angata tirha kahle. Loko mudyondzisi ahi nyika xitsalwani, ahi tsala swin’we ekaya naswona loko xiya vuya endzhaku ka masiku mambirhi, endzhaku kaloko swilulamisiwile, ahi langutisa kuya hileswi un’wana anga tirhisa xiswona
. Aku tala kuva mina loyi anga tirha kahle eka vona hinkwavo. Vatavula vaku, 'Hay, hayi, mhani vadyondzeke kusuka eka malembe ya khale. Hinge pfumeleli kuva vahi tlula.' Ndzi va dyondzise leswaku vatekela enhlokweni xikolo, eku heteleleni, va pasile hinkwavo ka vona.
Xitsalwani xosungula lexi hinga xitsala kun’we akuri xaku 'Hi wena mani?' Ndzi tsale hi swilo swa nkoka leswinga humelela evuton’wini bya mina naswilo leswi ndzi swirhandzaka hi mina. Xitsalwani xavumbirhi axi vuriwa 'Ntsako,' kasi xavunharhu axiku 'Hlamusela hi nhova na masimu.
' Ndzi kume 60% eka switsalwani leswi hinkwaswo naswona vana vamina va kume 39 kumbe 40%. Ndzi tirhe kuva tlula van va mina eka hinkwaswo switsalwana leswi.
Maendlelo yo Hoxeka
Loko hi tsale swikambelo swaku hela ka lembe, ndzi kume A eka xinghezi. Kambe nhloko ya xikolo undzi byele kuri, 'Sekhula kusuka eka ndzawulo ya dyondzo yi hlamusela leswaku ndzi fanele ndzi tsala nakambe.’ 'Xana ndzi nga koperisa kuyini xitsalwani ke?' Ndzi ku, ndzi kwatile. 'Xana ndzawulo ya dyondzo yi ehleketa leswaku ndzi nga koperisa kuyini papilla ke?' Ndzi rhandza xilungu naswona ndzi tshama ndziri karhi ndzi xidyondza.
Hambi sweswi, tani hi kokwani, ndzina buku ya xilungu naswona ndzi tirhisa English-Xhosa dictionary, leyi ndzi dyondzaka eka yona ku cinca marito kuya eka yan’wana. Endzhaku ka tinhweti nyana ndzi tsale xikambelo laha ndzi nga pasa hi E. Akuri khombo nkateko.
Laha un’wana wa vadyondzisi anga ndzi hlamusela leswaku van’wana va vatirhi ava lulamisa maphepha va popiwile naswona ava vula swilo swofana naku, 'Ndzi tiva munhu loyi naswona u tlharihile. Ndzi ta n’winyika timaraka ta kahle,' naswona loko vaya eka phepha leri landzelaka vataku, 'Loyi andzi nwitivi, onge ndzi ta hunguta timakisi nyana.'
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe