U Ṱavha Sweet Corn

Traditional maize

U Ṱavha

I ṱavhiwa nga mbeu.

Kuṱavhele

Mbeu i fanela u ṱavhiwa 4 cm u tsa fhasi u itela uri mufhiso wa mavu a nṱha u kone u swika 16°C uya kha 20°C uri i kone u takuwa zwavhuḓi nga u ṱavhanya u tshi tou fhedza u ṱavha. Ndi zwavhudi uri u ṱavhe nga vhudele uri naho atshi hula ahule nga vhudele. Zwi dovha zwa thusa na musi u tshi khou kaṋa. U nga ṱavha nga mitshini uri u kone u vhona uri tshimela tshi ḓo ima. Fhethu hune havha huṱuku ndi hone hune wa nga ṱavha nga zwanḓa.

U Siana

Zwimela hezwi zwi fanela u siana nga 20 uya kha 30 cm kule na kule kha row dzine dza vha dzo siana nga 80 uya kha 100 cm nga hectare.

Tshifhinga tsha u Ṱavha

Kha ḽa Afrika Tshipembe unga ṱavha mbeu u bva nga Ṱhangule u swika Ṱhafamuhwe na u swika Shundunthule fhethu hune ha dudela hune huya lenga u vha na vhuria.

Tshifhinga tsha u Hula

Zwi dzhia vhege dza 10 uya kha 12 uri dzi kone u vha dzo swika arali hu tshi khou dudela. Arali ari atshi khou hula havha hu tshi khou rothola u kaṋa zwi nga lenga zwa vho dzhia vhege dza 14. Tshifhinga tsha ubva maluvha na u thoma u ṱuma lurere nga nnṱha ha vhele zwi dzhia vhege dza rathi u swika 7 ubva tshe wa tavha zwine wa nga kaṋa nga murahu ha vhege tharu.
Fhasi ha nyimelo yo ḓoweleyaho. Tshaka dzine dza khou ḓa zwino dzi ya kaṋiwa nga murahu ha vhege dza 8 uya kha 9 zwine vhanwe vha bveledzi vha ya kona u ṱavha luvhili nga nwaha.

Manyoro

©Louise Brodie

The Sweet corn plant.

Musi u tshi khou ṱavha, u fanela u shela 800 uya kha 1000 kg 2:3:2 (22) N:P:K nga hectare. Hezwi zwi nga itwa nga musi u tshi khou ladzela zwimela nga u ṱavhanya u saathu ṱavha zwine zwa fha mavu pfushi tharu dzine dza vha uri dzi ya ḓivhea Nitrogen (N), Phosphate (P) na Potassium (K).
Nga murahu ha vhege tharu wo ṱavha, musi tshimela tsho no ḓi wana, unga kona u shela Nitrogen i tshi kha 400 na 500 kg ya LAN nga hectara uri dzi kone u hula dzo khwaṱha.
Musi hu saathu vha na maluvha zwine zwa vha vhege dza 6 uya kha 7 tshifhinga tsha u hula, unga dovha wa shela 400 uya kha 500 kg ya
1:0:1 (29) sa vhunga zwi tshi ḓisa zwithu zwine zwa lingana zwa Nitrogen uri zwi hule na Potassium ine ya ita tshikoli tsha vhuḓi na u sikiwa ha kernel.

U Sheledza

U fanela u sheledza nga murahu ha musi u tshi tou fhedza u ṱavha uri mbeu i kone u dzula zwavhudi. A u faneli u sheledza ngauri hu ḓo ḓala maḓi zwi tshinyadza mbeu. Musi tshimela tshi tshi thoma u mela midzi ya thoma u ḓiwana yone iṋe unga kona u engedza, u sheledza hu vhe vhukati ha 25 na 35 mm nga vhege u swikela a tshihula. U fanela u humbula mavu ane avha a vhuḓi anga dzulela u ṱoḓa u sheledzwa fhedzimavu ane vha uri o ita vumba ndi one ane asa ṱoḓe u sheledzwa nga maanḓa. A u faneli u sheledza lwa vhege u saathu ṱavha.
U fanela u dzulela u sedza mavu u nga zwiita nga mitshini kana nga zwanḓa.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe