U Langa Tshimela Tsha Sweet Corn

© Eric Miller
Mielie garden in Schmitsdrift, Northern Cape. Subsistence farming watering the plants

U Shandukiswa ha Tshimela

Zwa u shandukisa tshimela ndi zwithu zwa vhuḓi vhukuma zwine zwa shuma kha u fhungudza u ḓala ha zwikhokhonono na malwadze. Vhanwe vha shandukisa mavhele na: Ssy beans, potatoes, leafy vegetables, wheat na alfalfa.
U Ḓala (tonnes per hectare)
Ya fhasisa: 10 tonnes
Yo linganelaho: 15 tonnes
Ya vhuḓi: 25 tonnes +

U Kaṋa

©Louise Brodie
Commercial farm irrigation of a maize field
U kana sweet corn zwiitwa u saathu tou swika tshoṱhe ngauri dzi ya rengiswa dzi thethe. Hezwi zwi vha zwi vhukati ha vhege dza 9 uya kha 14 wo ṱavha zwi tshi khou bva kha tshaka dza hone na mutsho wa musi dzi tshi khou hula, sa vhunga musi hu tshi khou rothola zwi tshi ita uri i hule zwiṱuku ya lapfisa tshifhinga tsha u hula.
U kaṋa zwi fanela u itwa musi u tshi hamula hu tshi bva zwithu zwo no nga mafhi zwine zwa vhidziwa upfi tshifhinga tsha mafhi zwine zwa vha zwo itwa nga kernels. U fanela u sedza kernel nga zwanḓa wa wana i tshi kha ḓi bva maḓi zwi amba uri ai thu swika.
Mavhudzi ane avha anga nnṱha ha tshikoli avha ono vha na muvhala wa buraweni. U kaṋa nga tshifhinga tshone ndi zwone zwine zwa fanela u itwa ngauri ndi zwa ndeme ngauri tshifhinga tsha musi zwi tshi kha ḓi bva mafhi tsha vhuya tsha fhira kernel i mbo ḓi thoma u oma ya bvisa mudifho wayo wavhuḓi. U nga kaṋa nga zwanḓa arali hu songo ṱavhiwa fhethu hune havha huhulwane arali hu bulasi ḽihulwane ndi hone hune ha shuma mitshini.

U Vhewa

Ndi zwavhudi uri hu vhe hu tshi khou rothola, u fanela u lumba wa rengisa na zwenezwo u tshi tou fhedza u kaṋa. Mutsho wa u rothola u fanela u vha vhukati ha 0°C uya kha 2°C na humidity ya 95%+ humidity (RH). Arali ya nga vhewa kha mufhiso hoyu na PH unga kona u dzi vheya lwa maḓuvha a 7 uya kha 10 dzi tshi kha ḓi vha thethe, arali wa vheya hune ha vha hu tshi khou fhisesa ndi zwone zwine zwa ita uri isi tsha ḓifha.

Zwikhokhonono

Bollworm, Aphids, Nematodes, Stalk Borers, Spider mite, Cutworms na leaf hoppers ndi zwone zwikhokhonono zwine zwa ḓivhea.

Malwadze

Ane atou ḓivhea vhukuma ndi Leaf Blight, Streak virus, Rust, Ear na Stalk rot, na Grey Leaf Spot.
Uri u kone u langa zwikhokhonono ndi u dzulela u ṱola zwimela zwau na u wana nḓivho ubva kha vhaḓivhi na mishonga ine ya tsireledza zwimela.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe