Taolo ya Lefala-Todi

Mielie garden in Schmitsdrift, Northern Cape. Subsistence farming watering the plants

Phetošopšalo

Phetošopšalo ke tsela ye botse ye ka latelwago ka ge se se fokotša go aga ga disenyi tše di itšego. Dibjalo tše dingwe tše o ka dikološago lefala-todi ka tšona, ke tše di latelago: dinawa tša Ssy, matapola, matlakala, merogo, korong le alfalfa.
Poelo (tonnes / hektare)
Motho: 10 tonnes
Palogare ya: 15 tonnes
Botse: 25 tonnes+

Puno

©Louise Brodie

Commercial farm irrigation of a maize field

Puno ya lefala-todi e dirwa ge mafela a sego a butšwa gannyane ka lebaka la gore bontši bja ona a rekišitšwa go jewa a le foreše. Ye ke dibeke tše 9 le 14 go tloga go pšalo go ya ka kgetho ya khalthiba le maemo a boso ka nako ya kgolo, bjalo ka ge boso bjo fodilego bo fokotša kgolo gomme bo oketša nako ya go gola. Puno e swanetše go dirwa ge dithoro di na le maswi gomme se se bitšwa kgato ya maswi. Lekola dithoro ka seatla, o šomiša lenala la gago go bopega dithorong go lekola matutu, gomme e apoga go ra gore todi ga e gona.
Dikgabišo godimo ga sebjalo sa lefala tla be di fetogile mmala di le sootho. Puno ka nako ya go nepa e bohlokwa kudu ka lebaka la gore ge nako maswi e ka feta e be dithoro di a thoma go omelela e be di lahlegelwa ke mohlodi wa tanta. Puno e ka dirwa ka diatla mo tšhomong ye nnyane le ka metšhene mo tšweletšong ye kgolo.

Poloko

Go kaone go tšididifatša, go sepediša, le go bapatša lefala ka pela ka moo go kgonegago morago ga puno. Dithemperetšha tše di fodilego di kaone go 0°C go 2°C ka monola wa 90% (RH). Ge le ka bewa mo themperetšheng ye gomme RH, lefala-todi le ka beiwa matšatši a 7 go ya go 10 ka ntle le tahlegelo ya boleng. Go tloga fao ba lahlegelwa ke mohlodi le swikiri; ge le bewa mo maemong a, le lahlegelwa ke boleng gomme ga di sa jewa.

Disenyi

Bollworm, Aphids, Nematodes, Stalk Borers, Spider mite, Cutworms le leaf hoppers ke disenyi tše dingwe di tlwaelegilego.

Malwetši

Tše dingwe tše tlwaelegilego tše o ka di lebelelago ke Leaf Blight, Streak virus, Rust, Ear le Stalk rot, le Grey Leaf Spot.
Go laola disenyi gs botse go bohlokwa kudu go tšwela pele go lekola dibjalo tša gago le go hwetša keletšo ya seprofešenale go tšwa go Mohlankedi wa tšhireletšo ya dibjalo tša gago le moeletši wa tša dikhemikhale.

Translated by Lebogang Sewela