Dzina ḽa tshi saitsi: Zea mays L. var. rugosa
Dzina ḽo ḓoweleyaho: Sweet Corn
U Ṱalusa Tshimela
Mavhele huna u ambiwa uri a bva vhukatini ha America na hone o thoma u ṱavhiwa kha ḽa Afrika nga century ya 16th na 17th. Mavhele a Sweet corn a itwa nga mavhele ane vha na swigiri nnzhi kha o ḓoweleyaho.Ndi hatsi ḽo khwaṱhaho na tsinde ḽine ḽo oma. Na maṱari ano nga lufhanga ane avha atshi khou mela kha tsinde maluvha ahone kana dzi tassel dzi ya dza vha nnṱha ha tsinde dzine dza ḓala nga matungo na dzi cobs dzine dza hula kha fhasi mathomoni a ṱari. Tshimela tshithihi tshi ya kona u anwa mutshelo muthihi kana mivhili.
Mushumo wa Sweet Corn
Iya ḽiwa i thethe, yo vhiliswa kana na kha zwi spicy, zwikoli zwi ya bviswa nga u ṱavhanya zwi tshi tou fhedza u kaṋiwa zwi ya vhewa na kha dzi thini.Zwine Mavu aṱoḓa Zwone na u Lugisela
U fanela u thoma wa lugisa mavu nga murahu ha musi u saathu ṱavha kana nga u ṱavhanya nga murahu ha musi tshinwe tshimela tshine tsho vha tsho ṱavhiwa tsho no kaṋiwa. Minwedzi miraru kana miṋa u saathu ṱavha, ndi henefho hune wa nga thoma u ṱavha manyoro kha vhupo honovho hune havha uri ho limiwa u swika kha 500mm, u fanela u gwela na dzi tsheṋe fhasi henefho. Ubva henefho unga ṱavha zwimela zwine zwa thusa kha tshimela tshihulwane wa ṱavha mbeu ine ya nga vha yo tsa u swika 10mm. Musi zwimela zwine zwa vha zwi tshi khou itela u tika tshimela zwo no bva ndi hafho u tshi tea u shela 100 kg nga hectare ya LAN uri zwimela zwi kone u mela.
Minwedzi mivhili ya musi u saathu ṱavha u fanela u dzhia mavu uri ayo ṱoliwa zwine zwa vha ndaela ine ya bva kha vha Lab uri hu ṱoliwe vha vhone pfushi ine ya vha mavuni.
Nga murahu ha vhege ṱharu kana nṋa u saathu ṱavha musi mvelelo dza u ṱola mavu dzo no vhuya, unga kona u bvisa zwimela zwine zwa vha zwa u tika mavhele zwine zwa amba uri zwino unga kona u shela manyoro u fana na pH, gypsum ya calcium, na manyoro manwe a fanela u shelwa wa kona u zwi ṱanganisa na mavu.
Maḓuvha a sumbe u saathu ṱavha mavu afanela u dovhiwa ashumiwa hafhu lwa u fhedzisa hezwi unga zwiitwa nga dzembe u tshi khou shuma mavu a ntha hune ha swika 20cm, u eḓedza zwimela na u kona u bvisa tsheṋe. Manyoro na dzi element dzo no nga Boron na Zinc zwine zwa vha zwo themendeliwa nga vha u ṱola mavu nga hetshi tshifhinga. Nga murahu ha hezwi hafha fhethu huya vha ho lugelwa u ṱavhiwa mbeu.
Mutsho
Ndi tshimela tsha fhethu hune havha ho dzika phepho yo kalulaho iya tshi vhulaya. Tshi vha tsha vhuḓi arali mufhiso u tshi swika kha 18°C uya kha 28°C. U itela uri mbeu ivhe ya vhuḓi i thome u mela mufhiso wa mavuni u fanela uvha 16°C.Sweet corn musi i tshi khou hula, cob na kernel zwi bvelela fhethu hune mufhiso wa vha fhasi ha 10°C kana wa fhira wa vha 35°C.Translated by Khalirendwe Nekhavhambe