Poone e Tswekere

© Louise Brodie

Lebitso la saense: Zea maysL. var.rugosa
Lebitso le Tlwaelehileng: Sweet Corn

Tlhaloso ya Semela

Poone ho nahanwa hore e simolohile Central America mme e ile ya lengwa pele Afrika ka16th, le 17th Century. Semela se monate sa poone ke phetoho ya poone e nang le bonyane tse pedi tse nang le tswekere ya semela sa setso.
Ke jwang bo nang le kutu e matla, e tiileng. Mahare kapa makgasi a hlaha ho tloha ho kutu le dipalesa kapa ldpalesa tse ka hodimo ho kutu, e leng ho silafatsa ditsebe kapa diqo tse holang dihlahiswa tse ka tlasa makgasi. Semela sena se beha diqo tsa poone tse pedi tse thehilweng tlasa tsebe ya makgasi.

Poone e Tswekere e Sebedisa

Poone e tswekere e jewa e hlwekile, e phehilwe kapa ka hodima mollo wa ho besa. Dithollo tsena di boetse di ntshwa diqong mme di kenywe dihatsetsing ka mora hore di kotulwe hape di kenywe makotikoting.

Ditlhoko tsa Mobu le Ditokisetso

©Louise Brodie
Poone e tswekere e hloka hantle e tshetsweng ka lehlabathe le motswako ho ya mobu le mefuta e metle ya dikahare le pH pakeng tsa 6 le 7 e molemo ka ho fetisisa.
Qala ho lokisetsa mobu wa hao hantle pele ho temo, kapa hang ka mora mobu o fetileng pele mobu o ne o lengwa pele. Hoo e ka bang dikgwedi tse 3 ho isa ho tse 4 pele ho temo, leha e le efe manyoro a manyoro le manyoro a ka sebediswa sebakeng seo mme a ka lekanngwa le ho lema ka botebo ba 500 mm ho kopanya masaletsa a mangata a dijalo, manyoro ka ditlama le mobu wa mofoka mobung. Ka mora moo, jala dihlahiswa tse tala le tse nyane ho fihlela dipeo di le ka hodimo ho 10 mm mobung. Hang ha dihlahiswa tsa sekwahelo di tswa mme di ntse di hola, jala di kg tse 100 ka hektare ya LAN ho matlafatsa kgolo ya dihlahiswa tse tala.
Dikgwedi tse pedi pele o lema o nke mehlala ya mobu jwalokaha o laetswe ke laboratori mme o di hlahlobe ho fumana hore na dimatlafatsi tsa mobu di hloka eng.
Hoo e ka bang dibeke tse tharo ho isa ho tse nne pele o lema, hang ha tlhahlobo ya mobu e amohetswe morao, sehlahiswa sa sekwahelo se fokotsehile mme hona jwale dikenyelletso tse kang lime bakeng sa kgalemelo ya pH, gypsum ya calcium, manyoro a mangata le manyoro bakeng sa dikarolwana di lokela ho sebediswa mobung ka ho o lema mobung o ka hodimo ho 500 mm.
Matsatsi a supileng pele o lema mobu o sebedisetswa nako ya ho qetela mme hangata o etswa ka lehare la disk le sebetsang ka hodimo ho 20 cm, o lekanang le sebaka sa semela le ho le tlosa ka mofoka leha e le ofe o ka nnang wa eba teng. Semela sa pele-semela le mekgwa e kang ya boron le ya Zinc e hlalositsweng ke tlhahlobo ya mobu le yona e lokela ho sebediswa mobung o phahameng ka nako ena. Ka mora sena sebaka sa ho lema se se se loketse ho fumana peo.

Boemo ba Lehodimo

Sejo se monate ke mofuthu wa mocheso wa lehodimo mme ke sefefo sa serame. E molemo haholo ha mocheso o tloha ho 18°C ho ya ho 28°C. E le hore dipeo di mele ka katleho le ho hlaha ka tsela e tshwanang mocheso o lokela ho ba 16°C hape. Kgolo ya poone e tswekere, ntshetswana ya kgolo le thollo e senyeha hampe ha mocheso o theohela tlase ho 10°C kapa o feta 35°C.

Mefuta e sa Tshwaneng ya Sehlaha

Samurai, Golden sweet, Star 7702 or 7708, Paradise, Prolific le Challenger

Translated by Bongani Matabane