Mutshelo wa Kei Apple

© Raasgat
Kei apple (Dovyalis caffra) i dovha ya vhidziwa upfi appelkoosdoring, Umgokolo, Amagokolo, wild apricot, um-Qokolo, Umkokola, Dingaan’s apricot na Motlhono. Wild apricot (D. zeyheri) na sour berry (D. rhamnoides ) ndi dzinwe mbili dza hedzi tshaka dza mitshelo kha muṱa wa Dovayalis. Uya kona u konḓelela gomelelo na murotholo, muri une wa dzula u mudala une wa hula wa vha vhukati ha 3 uya kha 5 m uya nnṱha. U wanala miedzini, na madakani, na fhethu ho omaho na magumoni a maḓaka mahulwane a Eastern Cape, KwaZulu-Natal na Limpopo provinces.
Muri hoyu une a vha wa mupfa uya kona u ita luhula lwavhuḓi vhukuma, arali yo ṱavhiwa tsini na tsini. Muri wo iswa kha ḽa England nga 1838 wa kona u phaḓalala na shango ḽoṱhe u tshi khou shuma sa luhura lo tingeleladzo na dzi ngade. Uya kona u konḓelela mavu ane avha uri asi avhuḓi na muya wa lwanzheni. Maluvha ahone ana mutoli zwine zwa sia u tshi kona u kunga zwisuse na zwikhokhonono, ngeno mitshelo ya hone i tshi ḽiwa nga zwiṋoni na vhathu ngeno maṱari atshi ḽiwa nga zwifuwo.
Ina muḓifho zwavhuḓi vhuḓi i tou nga apricot. Iya shumiswa musi hu tshi khou itwa salad ya mitshelo, u ita na jam ya vhuḓi, wa shumiswa na kha u ita dzi khekhe, na zwinwiwa zwa mutshelo. Kanzhi hu mbo ḓi pfi wo ḓalesa Acid kha uri u nga ḽiwa wo tou ralo. Ndi khwiṋe u ula wo shela na swigiri. Mitshelo ine ya vha uri ayo ngo kaṋiwa iya kona u shuma kha u fha zwifuwo.
Mitshelo i thoma u kaṋiwa nga nwedzi wa Ṱhangule u swika Tshimedzi ndi khwine u tou shumisa lufhanga u tshi khou kaṋa u tshi khou shavhisa u ḓi vhaisa. A u shavhi gomelelo nahone u hula zwavhuḓi wo itwa mbeu dzine dza vha dzo dzhiiwa hu tshi khou kaṋiwa. Mbeu dzi fanela u ṱanziwa dza omiswa dzi saathu ṱavhiwa.

Zwine vha Lafhi vha Hana Zwone

Nḓivho ndi ya zwa pfunzo na ufha vhathu vhuṱanzi azwi faneli u dzhiwa unga zwo ambiwa nga dokotela. Nḓivho hei ayo ngo ḓela uri ni litshe mishonga ya dokotela ni shumise hezwi.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe