Vhubvo na Zwibveledzwa
Vhubvo ha vhukuma ha Apricot ahu tou divhea, fhedzi hu ya humbuleliwa uri mutshelo hoyu ubva vhubvaduvha na devhula ha China, vhukati ha Asia, Japan na Korea. Dzina la hone la tshisaitsi ndi, Prunus armeniaca, zwine zwa amba Armenian plum, huna vhutanzi ha uri dzi apricot ndi kale dzi khou tavhiwa lwa minwaha nga murahu ha musi asaathu phadaladziwa nga vha Roma uya Europe nga vho 100 BC.
Apricot dzi ya kona u kondelela mitsho uya nga u fhambana. vha Turkey ndi vhone vhane vhabveledza nga vhunzhi, ha tevhela Uzbekistan. Hu di vha na manzhi ane a bveledziwa Italy, Algeria, na Iran; ngeno huna uri vha Afrika Tshipembe ndi vhone vhahulwane vha u bveledza dzine dza vha kha zwikoti.
Nga 2003, vhalimi vho do tumula miri minzhi ya maberegisi vho sedza uri yo vha i sa tsha ita tshelede na luthihi. Fhedzi zwazwino nyimelo yo no vha khwine vhukuma, fhedzi u ita masheleni zwi kha di konda vhukuma nga mulandu wa usa tou hula zwavhudi ha miri.
Apricot Afrika Tshipembe
Miri ya u tou thoma yo swika nga centuary ya vhu 17, uya nga vha Department of Agriculture, Forestry and Fisheries. Miri hei yo vha yo tavhiwa kha vundu la Western Cape kha dzi mvula dza vhuria.
A dzina line la pfi Cape, ane adi tou vha ahone ha vha na manwe ama China, ho vha hu lwone lushaka lune lwa tavhiwa vhukuma nga vhunzhi u swika nga 1900. Ubva hafho ha kona u da dzi tshaka dzine dza nga Old Cape, Early Cape na Late Cape, ine ya divhiwa sa Sweetstone, ya thoma u da.
Hune a Bveledziwa Hone
Hoyu mutshelo u vha wa vhudi kha mutsho wavhudi, fhedzi aya balela vhukuma arali hu tshi khou rotholesa, vhuria ho omaho, na u oma ha tshilimo tshi fhisaho. Naho huna uri aya bveledziwa u mona na lothe la Afrika Tshipembe, fhedzi abveledziwa nga vhunzhi Western cape.
Sa zwe zwa toliwa nga vha miri vha Hortgro Tree Census, Klein Karoo i swika 75% kha vhupo hune ha bveledziwa hone maberegisi Afrika Tshipembe nga 2018. Piketberg, Ceres, na Worcester ho vha hu vhone vhabveledzi vhahulwane vha maberegisi, ngeno vha Langkloof, Villiersdorp na Southern Cape, Paarl, Wolseley, Tulbagh, na Northern Province hu tshi vha huna thukhu.
Kha vhupo hune ha vha hu tshi khou bveledziwa hu tshi kaliwa hu vha hu hutuku zwine zwa swika hectare dza fumi fhedzi hangei Upper Orange River, Mpumalanga, Cape Town, Eastern Cape, Free State na Stellenbosch.
Tshaka
Tshaka dza Apricot dzo divhiswa Afrika Tshipembe kha zwa u omiswa mathomoni a 1900s, ngeno huna uri lushaka lwa Bulida lwo da nga 1930 hu tshi khou itelwa u vhewa kha zwikoti. Bulida ya thoma u vhonala kha ndowetshumo i tshi khou swikisa zwine zwa ya nga vhukati kha vhupo hune ha vha hu tshi khou bveledziwa hone nga 2018, sa zwe zwa vhonala kha tshitatisitiki ho sedziwa mitshelo yononga yenei.
Soldonne, Bebeco, Imperial na Palsteyn zwo vha zwo tavhiwa kha zwine zwa fhira 200 ha, ngeno huna uri vhupo hune ha vha na Supergold na Charisma ho vha hu tshi fhira 100 ha. Vhupo hune ha vha hu tshi khou bveledziwa khaho ho vha ho vhetsheliwa Royal, Peeka, Colorado, na Solitaire zwine zwo kaliwa zwa swika kha zwine zwa vha zwituku fhasi ha 100 ha kha tshaka dzothe.
Vha u rengisa vha European vho di bvisa vhukuma kha tshaka dza maberegisi a muvhala wa tshitopana, vha tshi khou funesa dzine dza vha na muvhala mutsuku, sa vhunga hu dzone dzine dza vha uri dzi khou hula nga vhunzhi. Hu di vha na dzinwe tshaka dzine dza vha uri dzo tumbuliwa kha minwaha yo fhiraho.
Khalanwaha
Zwi tshi khou bva kha mutsho, hune ha vha hu tshi khou bveledziwa hone na tshaka, khalanwaha ya apricot Afrika Tshipembe ndi ubva kha nwedzi wa Lara uya kha Thafamuhwe, hune hu ya di vha na manwe matuku u swika kha nwedzi wa Lambamai.
Thengiso
Kha zwine zwa vha uri zwo linganela 70% ya apricot ya Afrika Tshipembe aya vhewa ka zwikoti, ngeno zwine zwa swika 16% aya omiswa na 9% ina ya ya kha manwe mashango i thethe. Zwine zwa swika 4% ndi zwone zwine zwa rengiswa kha maraga wapo zwi tshi da kha ubva ha dzi apricot, zwine zwa fhira 50% zwi ya bva atshi kha di vha matete aya Middle East nga 2018 vha United Kingdom vha wana 29% na Europe vha wana 16% ya hei mitshelo. Matuku aya ya Russia, Far East, Asia, na Indian Ocean Islands.
Mushumo
Dzo dala fibre, vitamins, nga maanda vitamin A na C, na minerals. Lukanda lwa mitshelo lu ya lea, fhedzi thambo iya latiwa. Uga kona ula lilitete kana lo dzula kha dzi thini kana lo itwa juice. Aya dovha u shuma kha u ita dzi Chutney na kha zwa u bika.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe