Dyondzo Kusuka eka Tatana

Goldie Qayiya shares the important lessons her father taught her when she was young.

Wanuna Wotiyela wa Matimba

©Eric Miller

Ari wanuna wa matimba no tsindziyela, tatana loyi wa mina, Victor Thamsanqa Ngqono. Andzi langutela eka yena naku n’wi rhandza swinene. Ari mudyondzisi wale xikolweni xale henhla kambe siku rin’wana na rin’wana loko a vuya exikolweni aya emasin’wini kuya rima mavele yayena, makwembe, na matsavu xikan’we na hlayisa misinya ya mihandzu.

A cheleta hi mati lawa aya suka enambyeni wale kusuhi laha a tirhisa ti foro leti ati nghena e nghadeni na masimu yayena. A rhandza kuhi byela leswaku angaka anga tsaki loko avona munhu a dlayiwa hi ndlala, Loko uri wanuna u fanele ku tirha leswaku uta kota ku phamela ndyangu wa wena.' Ahinga dlawi hi ndlala ekaya.

Kutiyimisela Lokunga Heriki

©Louise Brodie

Loko vohatlisa vaya eku tleleni avata pfuka exikarhi ka vusiku vaku, 'Ndzi ya languta ti phayiphi to cheleta loko ti tirha kahle.' Hi awara ya mbirhi na mixo anga pfuka nakambe, aku, 'Ndzi ya tiyisisa leswaku tihomu ati phohlangi exivaleni,' kumbe 'Ndzi teka teretere ndzi ri yisa emasin’wini.

' Andzi switiva leswaku hiti awara leti u pfukile, andzi ta twa akarhi a famba famba kumbe ku burisana na manana. 'Nkatanga, pfuka, pfuka. U fanele ku tirha, waswitiva. U fanele ku tirha, u tirha hi matimba,' a byela mhani. Kutani vata hlekelela. Angava a switsakerile kuva munhu wa mafenya, phew, yena a tiyimiserile swinene.

Dyondzo eka Swatimali

©Eric Miller

Khume ra malembe loko anga se lova, u xavile yindlu e henhla ka ntshava, yiri na vhengele hile tlhelo leri ari vitaniwa Deckert's Hill Trading Store, kusuka eka wanuna wa mulungu loyi vange i Mr Groenewald. Akuri ndzhawu yosaseka swinene, loko uri eka yona awu vona kahle na tintshava, minkova na masimu lawa yanga rhandzela ndzhawu leyi.

Hambi hi 1995, lembe leri anga lova hirona ari mukhalabya, a tirha hi matimba eka misava leyi, a byala tinyawa ta minxaka nxaka, makwembe, peas, squashes, butternut, eggplant, cauliflowers nati khavichi. Angari na vatirhi kun’wi pfuna, loko hahari vantsongo hi dyondzisiwe kurima hi puluhu na xikomu xikan’we naku byala matsavu.

Andzi switsakela swinene. Hikuva swakudya hinkwaswo aswi huma e masinwini, tatana anga tali kutirhisa muholo wa yena. Leswi aswi endla leswaku a mali yayena ayi tshama exisefeni. Akungari na tibangi hinkarhi walowo kutani tatana u xave xisefo, lexi ahi xivitana 'safety box,' hikuva axi hlayisa muholo wa yena. Anga humesi nchumu eka xona.

A rhandza ku vula leswaku, 'Mingavi makhamba, kumbe mulombi. Mali yinwana na yinwana leyi ungana yona, yi avanyisi hi swiphemu swinharhu. Xiphemu xin’we ixa swakudya, xin’wani ixa nhlayiso kasi xavunharhu ixa kurindza loko kutshuka ku vabyiwile laha kaya. ' Se ahi tshama hiri na mali yo ringanela.

Landzelela nawu hi Malwandla

©Andile Bhala

Eka nkarhi wun’wana tatana uyisiwile kuya tirha eka xikolo xin’wana naswona anga holangi kuringana lembe hinkwaro. Lembe rero, u tekile mali kusuka eka xisefo xa yena kuva hi xava swilo leswi aswilaveka laha kaya, kambe hiyile emahlweni hidya matsavu kusuka e masinwini yaka hina.

Loko muholo wakwe kusuka eka mfumo wu fika, awu ringanerile ku xava tertere rintshwa ra John Deere leswaku ata rima masimu hi rona, leswaku ata kurisa masimu kuya emahlweni. Ari na tihomu totala, leti ati xava e Transvaal, naswona ati tisiwa hi xitimela xo rhwala nhundzu.

Tatana angava a landzelerisa nawu kambe ari na malwandla. Uhi xavele ti basikiri kusuka eka doroba rale kusuhi nale Queenstown, leswaku loko a lava ku hi rhuma e vhengeleni hita kota ku hatlisa hi vuya hinga karhalangi. Loko nhweti yihela ata hi teka ahi yisa e Queenstown aya hi xavela swiambalo e Bloomenthals nale ka Sales House. Ahi twa hi hlawulekile.

Translated by Ike Ngobeni