Tšweletšo ya Lefase ka Bophara
Diperekisi tšwa go Leboa-Bodikela kua China. Go dumelwa gore di ile tša lengwa go paba le noka ya Yanzi, moo maswika a diperekiši tša fossilised a hweditšwego go tšwa go 6 000 BC.
Matšoba a diperekisi a dumelwa go ‘thibela bošula’. Ebile mašole a be a sepela a swere matšoba a dipekekisi ge ba fetela go dikgoši, bao ba tla sepelago magareng ga ditoropo. Matšoba a diperekisi a anegwa mo mabating mo mathomong a ngwaga wo moswa o ye nngwe le ye nngwe. Diperekisi di be di bonwa gape bjalo ka leswao la bophelo le bophelo bjo sa felego.
Leina la sebjalo la perekisi ke Prunus persica, le ra gore “go ba gona go tšwa go Persia” se se šupetša tsebišo ya Persian ya perekisi go Baroma, bao ba ilego ba iphatlalatša go dikarolo tše dingwe tša lefase. China e sa tšwela pele go etapele tšweletšo ya dipekekisi mo lefaseng ka moka, gomme e be go latela Italy le United States.
Lefelo la Tšweletšo
Bontši bja diperekisi tša Afrika Borwa di tšweletšwa mo dileteng tša Western Cape. Ceres ke dessert yeo e etago pele (freestone) lefelo la tšweletšo la perekisi, e be e latela ke Piketberg, Northern Province, Klein Karoo, Wolseley, Tulbagh, le Paarl. Small palo ye nnyane e tšweletšwa ka mo Free State, Eastern Cape, Gauteng, Mpumalanga, Langkloof le Hex River Valley.
Klein Karoo e tšea seripa sa tšweletšo ta diperikisi ka mo nageng, palo ye kgolo e tšwa go Ceres, Wolseley, Tulbagh, the southern Cape and Worcester. Bogolo bjo bonnyane bo tšweletšwa kua villiersdorp, Vyeboom, Hex River, Langkloof East, Piketberg le Mpumalanga.
Sehla sa Perekisi
Sehleng sa tšweletšo sa Afrika Borwa e sepela go tloga ka Oktoboro go ya go Matšhe, go ya ka mohuta le selete sa tšweletšo. Se se dumelela naga go romela dikenywa go northern hemisphere ge sehla sa tšweletšo sa dinaga tšeo se fedile.
Afrika Borwa, le ge go le bjalo, e raloka tema ye nnyane ya boditšhabatšhaba go na le fela 15% ya diperekisi tše di tšweletšwago ka Borwa bja Afrika. Phadišani ya bona ye kgolo ya Yuropa le tša mebaraka ya Asia ke Chile, Argentina le Brazil.
Dithekišo
Tšweletšo ya diperekisi mo Afrika Borwa e fetile 210 000 tons ka 2015, eupša e ile ya theoga go ditone tše e ka bago 200 000 ka ge go ile gwa latelago maemo a komelelo ka 2017. Palo e ka bago 70% ya dibjalo e tsentšhwa ka gare ga mabotlela ka ngwaga wo mongwe le o mongwe, mola tše dingwe di rekišwa ka mo nageng, tše dingwe di a omišwa goba di romelwa ka ntle.
Mozambique, Zimbabwe, Lesotho, Singapore, United Kingdom, Angola, Hong Kong, China, Mauritius, Saudi Arabia le emirates di emela diromelwantle tše bohlokwa tša go fapafapana.
Translated by Lebogang Sewela
Diperekisi di be di le dikenywa tša mathomo tša go bjalwa kua Kapa Bodikela ka morago ga mošomo wa Jan Van Riebeeck ka 1655, gomme ka 189...