Ukusoma ngesiko LesiXhosa

UTenjiwe Tutu kanye noAlicia Mdaka basitjela bona kweza njani bona basonywe madodabo, bakhumbula iindaba zabo zethando zalokha basese bancani.

UTenjiwe Tutu

©Eric Miller

Ngahlangana nobabakwami lokha ngenza ibanga lesine. Ilanga lokuthoma ngikhuluma naye zange laba yipumelelo. Besifunda siyiparanyana ngesikhathi sokudla begodu sifunda ngokuzimisela iincwadi zethu ze-arithmetic. Abanye abesana gade bakhamba ngale kwethu, beza bazokuzama ukusiphazamisa. Ngabakgarameja, nangabe anifuni ukuphasa iinfundo zenu zokuphela konyaka, mina ngiyafuna njeke, khambani ngombana thina siyafunda’.

Ngatjela omunye wabo, uMzwandile Tutu, bona sele amdala kobana angangena iskolo, ngamtjela bona akhambe ayokusebenzela ababelethi bakhe. Bengizidlalela kodwana wakwata, bewafuna nokungibetha.Ngemva kwalokho ngazisola, ngombana ngabona bona ipilo begade ibudisi nakuye. Imiraro yakhe begade ifana neyami. Njeke ngaya kuye, ngayokubawa ukulitjalelwa. Wathi kulungile, begade angazami ukusiphazamisa,bekazidlalela kwaphela. Ngathoma ngamthanda.

Gade ilisokana elihle. Bengibuya eKapa, begodu amasokana weKapa akahloniphi, ngambona bona yena akafani nawo. Begade ahlonipha khulu abanye abantu.

Bekasebenza eduze, begodu adlula ekhaya, lokha nakabuya emsebenzini. Wathoma wenza amahlaya lokha nakadlula ekhaya, ihlokwami gade iplada phezulu, njeke bakangilotjhisa athi,’-‘Hello Miss Pannekoek.’ ‘Kungebanga lani uthi ngingu pannekoek?’ ngambuza. ‘Ama-Pannekoek amnandi,’ watjho njalo. ’Ngiyawathanda ama-pannekoeks, kungebanga lelo ngikubiza u-Pannekoek’. Wangitlolela incwadi wangitjela bona uyangithanda,wanginikela lokha nginabangani bami.

Ngamtlolela ipendulo, ngimtjela bona nami ngiyamthanda. Kwaba njalo ke. Besifuna ukutjhada, kodwana kokuthoma bekufanele, bona ayokusebenza emayini, eJwanisbhege iminyaka emibili, khona azokuthola imali yokungilobola, ngangimtlolela iincwadi lapha ebegade asebenza khona e-Earthworks. Satjhada ngonyaka ka-1964,ekugcineni saba sobabili.

UAlicia Mdaka

©Eric Miller

Ngahlangana nendodami, isthandwa sami uZolile Edwin Mdaka, lokha umma agula, ngisahlala e-Upper Constitution Street e-District Six. Ngesinye isikhathi nangitjhayisako bengidlula e- Orange Street, ehlanganweni yabantazana esontweni lethu. Ngelinye lamalanga layo isokana elihle leza kimi lathi, ’Ngisabawa ukukhuluma nawe?‘ Gade amomotheka, begodu anamazinyo amahle! Ngabona ngeskhatheso bona lo, kungaba mraro.

‘Ngiyaxolisa,’ngiladelwe, kufanele ngikhambe,’ Ngamphendula njalo ngikhambisa. ’Kulungile, watjho njalo, kodwana, mhlambe singakhuluma lokha nawubuyako’. Ngaragela phambili ngingamtjheji uZolile, naye waragela phambili akhuluma nami.

Ngesinye isikhathi, bekakhamba nami akhulume iinkulumo ezingazwakaliko. Kwathi ngelinye ilanga wangirara, ngingineminyaka eyi-19 kwaphela. Wathi’Alicia ngiyakuthanda, ngiyakuthembisa ngize ngadlala ngawe ngifuna ukukutjhada. ’Ilanga elinye, nelinye bekahlala angiqinisekisa ngethando lakhe, nokuthembeka kwakhe.

Ngathoma ukuzwa amehlwakhe ngemva kwami, lokha nangikhamba endleleni, ngathoma ngabona, bona sele ngilithanda isokaneli. Ukubekezela kwakhe kwambhadela. Uzolile wabawa umnakwabo omdala bona akhulume nomma ngendaba yomtjhado.

Njeke satjhada. Kwafanela bona ngitjhiye umuzi kamma, ngiphile ngaphandle kwakhe. Kodwana ipilo yezwakala ilungile. Ngeminyaka leyo yomtjhadwami, bengithabile begodu uZolile gade angitlhogomela. Nagade ngise-Eastern Cape angekho yena, bekangithumela iincwadi angibuza bona nginjani nabentwana, abuze nokobana asibuyi na. Gade angithanda kwamambala, begodu begade angathandi abentazana, azithandela umkakhe kwaphela.

Translated by Busisiwe Skhosana