Iintjalo Zama-Litchi

© Asit K. Ghosh

Ama-litchi akusizinthelo zendabuko zeSewula Africa, iintjalo zama-litchi zithunyelwa enarheni le zivela enarheni yange-Florida e-United States of America kanye nenarheni yeNdiya, Taiwan kanye neShayina.

Imihlobo YamaLitchi

Ama-litchi ahlukaniswe ngengaba ezintantu we-Mauritius, Chinese kanye ne-Madras - umhlobo wesiqhema somhlobo wentjalo ze-China lo ngiwo otjalwa khulu eenarheni zangaphandle.

ESewula Africa, umkhiqizo wama-litchi omnengi mhlobo ovela e-Mauritius.Umhlobo wama-litchi we-Mauritius uvamise ukutjalwa enarheni le nenarheni zangaphandle begodu ukhiqiza umkhiqizo omuhle kanye nenthelo eziyikhwalithi ehle. Isibonelo sawo yi-HLH Mauritius.

Isiqhema somhlobo wama-litchi avela e-China, ukhiqiza iinthelo ezihle zekhwalithi ehle kodwana akakhiqizi iinthelo ezinengi. Umhlobo wenthelo zama-litchi avela e-China zivamise kobana zibe nembewu yelimi lekuku. Imihlobo le yenthelo ifaka hlangana i-Haak kanye ne-Three Months Red.

Umhlobo wama-litchi we-Madras ukhiqiza iinthelo ezihle ezibomvu, kodwana ikhwalithi yenthelo zawo azisizihle. I-Mclean Red mhlobo we-Madras litchi.

Imihlobo Yama-Litchi Atjalwa eSewula Africa

Nanyana imihlobo eminengi yama-litchi eSewula Africa sele ihloliwe, ama-litchi atjalwe ngomncopho wokwenza inzuzo aya ngokobana mhlobo bani wama-litchi atjaliweko. Umhlobo wama-litchi we-HLH Mauritius (owaziwa ngokobana yi-Tai so) kanye ne-McLean's Red.

Ama-litchi athela msinya, abizwa bona yi-Third Month Red angakhiwa ngenyanga kaKhukhulamungu. Akheke njengehliziyo ekulu aneskhumba esibomvu esiqinileko lokha nakavuthiweko. Imbewu yawo yikulu, ukudla kwawo ngaphakathi okuzombeleze imbewu utjhuguluka kubenzotho ngombala lokha isthelwesi nasivuthwako. Umuthi wawo ukhula uye phezulu kodwana akusilula ukuwuphungula ngebanga lokoba unenkuni ezomileko.

Umhlobo wama-litchi we-HLH Mauritius wathulwa eSewula Africa ngonyaka ka-1875, begodu mhlobo wesithelo othela phakathi konyaka onesithelo esihlangana nendawo lokha amanye amakhulu ngaphakathi usudu begodu iskhumba sakhona sibomvu lokha nakavuthiweko. Umuthi okhula ngamandla lo uyasabalala begodu woniwa msinya mumoya.

Umhlobo we-litchi we-Mclean‘s Red mhlobo otjalwa khulu wesibili eSewula Africa, begodu ukhiwa lada. Ngaphakathi akanakudla kuhle ngebanga lokobana unembewu ekulu kodwana unokudla okusudu okuthambileko ngaphakathi. Isthelwesi sibomvu begodu sinepente. Imithi yawo ikhula ngamandla.

Umhlobo wama-litchi we-Wai Chee, mhlobo wesitjalo otjalwa khulu e-China begodu wathulwa eSewula Africa ngeminyaka yabo-1990. Usithelo esihlangana nendawo esithela lada oneskhumba esisarulana okusabomvu, sinuka kamnandi begodu sinembewu encani. Umuthi wawo uhlangahlangene.

Imihlobo Emitjha Yenthelwezi

Irhubhululo lemihlobo yemitjhi yama-litchi liqale irhonakalo yokuthela kwawo kanye nokobana ikhwalithi yenthelo zawo injani. Irhubhululo leli litjheje ukukhiqiza iinthelo msinya enyakeni nalada khulukhulu eemfundeni eziwakhiqiza msinya nalada eSewula Africa. Lokhu kurholela ekutheni kungezeleleke ukuba khona kwama-litchi weSewula Africa ngeskhathi lapha atlhogakala khona ebakhiqizini be-northern hemisphere, okutjho bona sele thengiswa ngenani eliphezulu nokobana afunwe khulu, nokobana ezinye iinarha zifune ama-litjhi avela enarheni yeSewula Africa athunyelwa eenarheni ze-China. Lokhu kutjho bona kubenesikhathi lapha atlhogakala khulu ngenyaka kaMhlolanja akhambisana nokugidingwa konyaka omutjha enarheni ye-China. Imaraga ye-China khulukhulu ithanda ama-litchi amakhulu anombala omuhle kanye nembumbula encani.

Translated by Busisiwe Prudance Skhosana