Litshisi vhubvo hadzo asi Afrika Tshipembe; tshaka dza dzi litshisi dzo da dzi tshi khou bva Florida United States of America na India, Taiwan na China.
Tshaka dza dzi Litshisi
Litshisi dzi ya khethekanyiwa dza bva zwipida zwiraru - Mauritius, Chinese na Madras – hune ha di vha na zwigwada zwine zwa vha uri zwo vhala zwine zwa limiwa kha manwe mashango.
Afrika tshipembe, dzine dza tavhiwa ho dalesa Mauritius. Zwigwada hezwi zwi tavhiwa nga maanda henefha hayani na mashango davha na hone dza bveledza mitshelo ya vhudi vhukuma na mitshelo ya maimo a nntha. Tsumbo ndi HLH Mauritius.
Zwigwada zwa ya Chinese zwi ya vha na mitshelo ya maimo a nntha fhedzi ivha i songo anwa nga vhunzhi. Holu lushaka lu vha lu na mbeu ine yanga ya lulimi lwa khuhu. Tshaka dza hone hu vha ho kateliwa Haak Yip na Three Months Red.
Ha vha na zwigwada zwa Madras zwine zwa anwa mitshelo ya vhudi vhukuma mitsuku, fhedzi vhundeme ha mutshelo hu vha hu fhasi vhukuma McLean Red ndi litshisi ya Madras litchi.
Tshaka dza dzi Litshisi Afrika Tshipembe
Naho huna uri huna tshaka nnzhi dzine dza vha uri dzo no lingiwa Afrika tshipembe, fhedzi dzine dza vha uri dzi khou tavhelwa u rengisa ndi mbili fhedzi, HLH Mauritius (ine ya dovha ya divhiwa sa Tai So) na McLean's Red.
Litshisi ya u tou thoma u tavhiwa ndi, Third Month Red unga thoma u i fula nga nwedzi wa Tshimedzi. Ina tshivhumbeo tshihulwane tshine tsha nga tsha mbilu na lukanda lune lwa vha uri lwo oma musi itshi vhibva. Mbeu ya hone ndi khulwane nahone lukanda lwa u mona na thambo lu vha lu tshi nga buraweni musi mutshelo u tshi vhibva. Muri u hula u tshi khou ya nntha fhedzi zwi ya konda u u vunda sa vhunga u muri wo khwathaho vhukuma.
HLH Mauritius yo diswa Afrika Tshipembe nga 1875 ndi lushaka lwa vhukati ha khalanwaha ine ya vha na mitshelo ine ya vha uri yo linganela na zwa nga ngomu zwine zwa difha vhukuma na lukanda lutsuku musi dzo no vhibva. I hula nga u tavhanya, iya tshinyadziwa vhukuma nga muya.
McLean’s Red ndi ya vhuvhili kha dzine dza tavhiwa nga vhunzhi Afrika Tshipembe, i fulwa vhukati ha khalanwaha, ina lukanda lune lwa sa tou vha lwa maimo a nntha. Mutshelo wa hone una muvhala mutsuku na thambo yo itaho tshipulumbu, muri hoyu uya hula vhukuma.
Wai Chee ndi ine ya tavhiwa nga vhunzhi China nahone yo da Afrika Tshipembe nga nwaha wa 1990. Una tshivhumbeo tshine tsha vha uri tsho linganela ndi ine ya lenga vhukuma kha khalanwaha ine ya vha na muvhala wo yaho kha tshitopana na mutsuku, ya vha na zwa nga ngomu zwine zwa nukhelela na thambo thukhu. Muri wa hone wo tsitsikana wa ita daka.
Tshaka Nntswa
Dzi thoduluso dza tshaka nntswa ho vha ho sedziwa mbuyelo ya uri dzi ya kona u anwa dza vha nnzhi na na uvha na mutshelo wa maimo anntha na. Hu di vha na dzi thoduluso dzine dza vha dzi tshi khou sumbedza uri hu khou sikwa dzine dza vha uri dzi do vha nnzhi dza dovha dza tavhanya u anwa dza dovha dza lenga u fhela. Ho sedziwa na kha manwe mavundu a Afrika tshipembe hune dza do tavhanya u waniwa dza dovha dza vha hone na musi hunwe dzo no fhela, hezwi zwi vha zwi tshi khou engedza uri dzi wanale vhukuma Afrika Tshipembe uri dzi wanale nga tshifhinga hunwe dzi si tsheho u fana na northern hemisphere, zwine zwa vha zwi tshi khou ita uri dzi todee nga vhunzhi na nga mashango a nnda u fana na China. Hezwi zwi vha zwi tshi khou amba uri dzi wanale na musi hu Luhuhi uri dzi kone u takadza vha China musi vhatshi khou pembelela nwaha muswa. Maraga wa china vha funa dzine dza vha khulwane dzine dza vha na muvhala wavhudi na thambo thukhu.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe