Ya Cape Rough Skinned ndi tshone tshikavhavhe tshihulwanesa Afrika Tshipembe. Tsho diswa kha shango nga vho St Helen nga 1654. Miri hei yo vha vha yo tavhiwa kha ngade ya ma colony vha Dutch East India Company, na minwe mitshelo na miroho itela u tikedza vha vharengisi vha European nga zwibveledzwa zwine zwa vha uri ndi zwitete musi vha tshi khou fara nyendo dzavho vha tshi khou ya East, he vha do renga hone dzi spice na dzi silk.
Miri ya zwikara yo vha yo tavhiwa tsini na dzi pavement hangei Kimberley nga tshifhinga tsha nndwa ya Anglo-Boer war. Ha vha na maga e a dzhiiwa a uri i tavhiwa Soweto hu saathu da Soccer World Cup nga 2010 uri hu kone u vha na u vusuludziwa ha miri ya dzi citrus kha dzi ngade.
U Bveledziwa
Sa zwine zwa thogomeliwa nga vha Citrus Growers Association, Eastern Cape ndi vhone vhabveledzi vhahulwane vhukuma hune vha vha na zwikara zwine zwa swika 47% ya fhethu hothe hune vha vha vho di nwalisa uri vha do zwiisa kha manwe mashango nga 2018. Ha kona u tevhela Limpopo, hune ha vha na dzine dza swika 34% ya zwine zwa khou bveledziwa, ngeno vha Western Cape vha tshi kha vhuimo ha vhuraru, nga 11% ya fhethu hothe hune ya vha uri I khou bveledziwa hone kha dzine dza khou tea uya kha mashango a nnda.
Tshaka
Eureka ndi yone ine ya vha uri iya divhea vhukuma kha lifhasi na hone nga 2018, yo vha yo tavhiwa hune ya swika 80% ya fhethu hothe hune ha vha uri ho di nwalisela u tavhiwa. Lushaka holu lwo wana dzina la u thoma line la pfi “Garey’s Eureka” nga Thomas Garey, we nga 1877 a nanga a dovha hafhu a phadaladza thanda ubva kha mbeu ine ya vha i tshi khou bva Italy (i nga vha i Lunaria) ya ya ya tavhiwa Los Angeles nga 1858.
Holu lushaka lu na lukanda lwa muvhala wa tshitopana, lwa vha na juice ine ya vha nnzhi ya vha na thambo dzine dza sa vhe nnzhi. Zwi tshi khou bva kha mutsho na hune ya vha i tshi khou bveledziwa hone, mutshelo hoyu u thoma u fuliwa musi hu tshi thoma vhuria u swika vhu tshi fhela.
Zwine zwa swika 9% ho vha hu Lisbon, ngeno 4% yo vha i fhasi ha Limoneira na 3% fhasi ha Genoa. Lisbon, sa zwine zwa elana na dzina layo, i bva Portugal. Ndi yone ine kha nna ya kona u kondelela murotho une wa vha uri wo kalula kha dzine dza tavhiwa Afrika Tshipembe ya dovha ya vha na mitshelo ine ya nga iya hwasa hune ha vha na thambo dzine dza vha tuhkhu kha dza Eureka.
Mitshelo i vha yo hwaliwa nga ngomu ha muri, zwine zwa thusa kha u vala mitshelo kha mutshelo une a vha uri asi wavhudi na u fhisa zwine zwa sia huna tshifhinga tshituku tsha u kana.
Limoneira i vha i tshi khou bva California. Iya kona u bveledza nga vhunzhi ya dovha ya vha na thambo thukhu kha dza Eureka. Mutshelo upfi wo vhibva ubva nga nwedzi wa Lambamai u swika Fulwana, zwi tshi khou bva kha hune zwa khou bveledzwa hone. Muri unga kona u tangana na minwe minzhi.
Genoa i vha i tshi khou bva Italy. Ndi lushaka lwa u thoma lune lwa vha uri musi lu tshi anwa mitshelo ya vha nga ngomu, zwne zwa thusa kha u tsireledza kha duvha na murotho. Miri hei a ina mipfa nahone iya kona u tavhiwa na minwe mitshelo ine ya vha uri yo fhambana.
Vha Agricultural Research Centre Afrika tshipembe vho thoma u bveledza tshikara tshine tsha vha uri a tshina thambo, tsho bva kha Eureka nga 1998. Lushaka lune lwa vhidziwa upfi EurekaTM, naho zworalo, ayo ngo vhuya ya tuwa sa vhunga yo sumbedza uri a i kondi na hone na musi u tshi fula u fhira dzine dza vha dzo tavhiwa kha dzi ndunduma.
Khalanwaha ya u Bveledza
Khalanwaha ya u bveledza ivha i tshi khou bva nga Luhuhi u swika Khubvumedzi, zwi tshi khou bva kha lushaka na nyimelo ya mutsho kha hune ha vha hu tshi khou bveledziwa.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe