Ku Ṱavhele
I ṱavhiwa nga mbeu.Kuṱavhele
Unga kona u ṱavha nga mbeu kana wa thoma wa ita zwiraba. U nga ṱavha nga zwanḓa kana nga mitshini.Musi u tshi khou tou ṱavha nga mbeu, mbeu ya hone i fanela u siana 3 na 5 cm kule na kule uri zwi sa manyane. Musi zwo no dzula zwine zwa nga dzhia vhege tharu kana ṱhanu wo ṱavha, hu ya kona u itwa dzi raw dza vhuḓi. U tshi dzi ṱavha dzi fanela uvha dzo lingana dzi tshi khou fana na nga u siana na u vulea, ho sala na nḓila uri vhashumi vha kone u fhira. Vhanwe vha ṱavhi vha ya ṱavha dzo tou ralo vhanwe vha tshi ita dzi ndunduma.
U Siana
Dzi fanela u siana 12 cm uya kha 20 cm kule na kule kha dzi raw dzine dza vha dzo ita 50 cm kule ne kule. Hezwi zwi ḓisa mbuyelo ya zwimela zwine zwa vha 100 000 na 120 000 nga hectare.Tshifhinga Tsha u Ṱavha na Tsha u ita Tshiraba
Hetshi ndi tshimela tshine tsha hula hu tshi khou rothola, zwino u fanela u ṱavha nga tshifhinga tshine ha vha hu tshi khou rothola. Arali u tshi khou ṱoḓa u kaṋa kha ḽa Afrika tshipembe u fanela u ṱavha nga Luṱabvula, u ṱavha ndi nga Ṱhafamuhwe uya kha Lambamai uri tshimela tshi kone u hula nga vhuria vhu tshi swika, fhedzi hu fanela u kaṋiwa tshilimo tshi saathu swika tshoṱhe sa vhunga zwi tshi nga i tshinyadza.Tshifhinga Tsha u Hula
Tshifhinga tsha u hula ubva musi u tshi i ṱavha ndi vhukati ha vhege dza 10 uya kha 12 arali u tshi khou ṱoḓa maṱari unga kaṋa huna vhege dza rathi kana dza malo arali tshimela tsho no thoma u mela. U fanela u bvisa maṱari anga nnṱha fhedzi uri hu vhe na zwo salaho u itela uri tshimela tshi kone u hula hafhu nga u ṱavhanya. Maṱari afanela u vhewa hune havha uri hu khou rothola.U Nyora
Hu fanela u dzhiiwa mavu maṱuku a i swa kha vhaḓivhi vha ṱola uri aṱoḓa pfushi ya hani.Huna zwitevhelaho zwine zwa fanela u tevhelwa musi u tshi khou nyora.
kha vhege ya musi usaathu tavha zwiraba u fanela u shela 400 kg ya 2:3:4 (30) nga hectare musi u tshi khou lugisela dzi ndunduma dza u ṱavhela u fanela u gwa nnṱha 20 cm ya mavu. Hezwi zwiita uri hu vhe na pfushi nga u ṱavhanya u tshi tou ṱavha zwa dovha zwa fha tshimela maanḓa a u kona u mela zwa thusa na kha mutsiko wo vhaho hone musi hu tshi khou ṱavhiwa. Arali u tshi khou ṱavha mbeu, u fanela u thoma wa shela manyoro kha dzi row nga u ṱavhanya musi tshimela tshiswa tshi tshi thoma u vhonala.
Nga murahu ha vhege mbili, u fanela u shela zwine zwa fana kha tshimela.
Nga murahu ha inwe vhege mbili kana tharu u fanela u shela u fana na zwa u thoma, lwa vhuraru u fanela u shela zwine zwa lingana na 350 kg nga hectare ya LAN (28) inga kona u shelwa kha dzi row dza zwimela. Hezwi zwi fanela u shelwa uri tshimela tshikone u hula tshi swikele u kaṋiwa.
U fanela u humbula uri u fanela u langa tsheṋe ngauri tsheṋe inga fhura tshimela kha pfushi dzine dzo pangiwa.
U Sheledza
Uri i kona hula i ya vhuḓi i tshi tamisa u fanela u ita uri muroho u dzule wo thaba.U saathu ṱavha, u fanela uvha na vhuṱanzi uri ho thaba hu sini u ṋukala wa sheledza zwiṱuku nga murahu ha musi wo ṱavha nga mbeu kana nga zwiraba.
Tshipiḓa tsha ndeme kha u sheledza ndi u vha na zwishumiswa zwine zwa kona u vhona uri mavu o thabana. Hezwi unga zwiita nga zwanḓa kana nga tshipeidi kana araga kana nga u panga dzi meter dza u ṱola mavu uri ana mutsiko na. Nga murahu ha musi tshimela tsho no dzula, hu fanela uvha na u sheledza ha vhege 30 mm i fanela uvha yo lingana kha fhethu hune ha rothola u swika tshi tshi hula.
U fanela u humbula u fhungudza u sheledza arali hu tshina mvula wa engedza u sheledza arali fhethu ha hone hu sa ni mvula nga maanḓa.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe