U Pembelela Uvhuya Hayani

Goldie Qayiya u ṱalutshedza u pembelela u vhuya ha muraḓo wa muḓi hayani hu vha huna thambo yo yaho kha tshitshavha.

Musi Otto Gayiya atshi Vhuya Hayani

©Eric Miller

Ḓuvha ḽe Otto a vhuya hayani nga dzi holodei dza Ṅyendavhusiku, ro renga nngu ya u vhulaha ri tshi khou pembela. Otto na nṋe ri ya kha vhahura Mr Madondile ra badela R300 ka R400 masiari heneo ṅwana wa vho Mr Madondile u ḓo ḓisa tshifuwo. Ene na Otto vha tshi vhulaha. Musi vhana vhanga vha vhatukana vho no hula Vusi na Phumie, vha ḓo kona u zwiita. Azwi konḓi – vho hula vha tshi zwivhona zwi tshi khou itea, zwino vha ya zwiḓivha.

Ra vhidza khonani dzashu, vhahura na miṱa ra vha na vhuṱambo, hu tshi khou tshiniwa hu tshi khou lila na dzi nyimbo, zwine zwa fhedza mugivhela woṱhe. Ho vha hu tshi vha mafhelo a vhege a vhuḓi vhukuma. Musi hu tshi bikiwa ṋama ri adza metse wa mahatsi ra dzula, mufumakadzi muhulwane ane avha o tikeledziwa, na munwe o linganelaho, na muṱuku wa vhuraru na vhana nnḓa.

Vhanna vho vha vha tshi vha vha dangani. Ra ṋekedzana tshigoḓelo tsha ṋama roṱhe, munwe na munwe atshi ntsha thango u swikela ṋama i tshi fhela. Hu thoma ha ḽa vhanna fhedzi, ha kona uḓa vhafumakadzi. Ndi nḓila ine vhathu vha ma Xhosa vha ḽa ngayo lwa tshifhinga tsha kale. Ri vha rina dzi plate, dzi vha dzi dzo shuma musi huna mishumo yo khetheaho kana hu na lufu. Tshifhinga tshoṱhe dzi vha dzo valeliwa.

Munwe na Munwe u vha o Rambiwa

©Eric Miller

Arali ha ḓa vhaeni nga ḓuvha ḽa vhuṱambo, ri ri, ' iḓani ni ḽe na riṋe.' Ari pandeli vhathu. Vhahura vhashu vha ya ḓa musi huna mitambo yoṱhe na rine ri ya ya khavho. Ndi zwe ra gudiswa. Ho vha hu sina zwikwatulisi ho vha huna nḓila ya vhuḓi ya u kona u vhea ṋama ine ya khou fhedza u ṱhavhiwa. Na vhathu vha sinaho zwikwatulusi na ṋamusi vha kha ḓi zwiita hezwi.

Tsha u thoma ri ntsha tshivhindi, mafhafhu na mala ra zwikulumaga ra kona u zwi bika. Ḓuvha ḽitevhelaho, ra khatha milenzhe ra kona u i bika, ra ḽa tshiswiṱulo. Nga murahu ha hezwo, nngu yoṱhe ya shelwa muṋo. Ṋama ya vhewa kha luvhondo lwa danga nnḓa, huna muṋo khayo. Ya kona u valiwa nga maṱari a muri, uri thunzi dzi songo kavha.

Nga murahu ha maḓuvha maṱanu, musi ṋama yo no tou oma yoṱhe, ra kona u u idzhenisa ra i khatha ya vha zwipiḓa, ra vala nga malabi ra vhea kha khabodo. Hezwi zwiita uri ṋama i dzule i thethe. Nga murahu ha inwe vhege, ṋama iya vha yo oma yo lugelwa u bikiwa. Ri tshi khou i bika nga ṱhukhu nga ṱhukhu, na munwe na munwe ane a khou i ṱoḓa atshi khou i wana.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe