Go keteka go boa gae ka setšo sa seXhosa

Goldie Qayiya o tlhaloša mokete wa leloko la lelapa ge ba boa gae, le laletšo ya setšhaba gore ba tlo kekeka le rena.

Go boa bja Otto Qayiya, Ngwaga yo Mongwe le yo Mongwe

©Eric Miller

Letšatši le le latelago morago ga ge Otto a boile maikhutšong a gagwe a Desemere, re reka nku gore re kgone go e hlaba e be re keteka. Nna le Otto re ya go moagišane wa rena Mohlomphegi Madondile, e be re re mo lefa R300 goba R400 ka kheše gomme mathapama ao, bana ba bangwe ba Mohlomphegi Madondile ba re tlišetše diphoofolo.

Yena le Otto e be ba di hlaba. Ge barwa ba rena Vusi le Phumie ba be ba godile e be e le bona ba hlabago. Ga go boima. – ba godile ba bona gore go dirwa bjang, bjalo ba tseba gabotse. Re ile ra bitša bagwera ba rena, baagišane le ba lelapa la rena gore ba keteke le rena, ka go bina le mmino, mokibelo kamoka.

E be e hlwa e le mafelelo a beke a botse. Ge nama e butšwa re be re be re beya legogo mo fase e be re dula go lona kamoka, basadi ba ba golo mo sedikong, basadi ba megwaga ya magareng mo legogong le lengwe, basadi ba ba nnyane mo legogong la boraro gomme bana ba dula ka ntle. Banna ba be ba le kgauswi le lešaka.

Re fetiša mogopo wa nama mo sedikongg se sengwe le se sengwe, yo mongwe le mongwe o be a tšea seripa sa nama go fihlela e fela. Banna ba be ba ja pele, e be go tla basadi. Yo ke mokgwa wo batho ba ma Xhosa ba jago ka gona. Re na le dipoleiti eupša re di šomoša matšatšing a kgethilego le ka mahu. Ka matšatši ohle di dula ka gare ga raka.

Batho Kamoka ba Laleditšwe

©Eric Miller

Ge go ka tla moeng ka nako ya molete, re be re re 'E tla o je le rena.' Ga nke re raka batho. Baagišane ba rena ba tla meketeng ya rena yohle gomme le rena re ya go ya bona. Ke mokgwa yo re rutilwego ka ona. Ka dinako tšela go be go se na ditšidifatši re be re na le ditsela tše dingwe tša go šomiša le go boloka nama morago ga go hlaba nku. Batho ba bangwe ba ba se nago ditšidifatšo ba sa šomiša mohuta wo.

Sa pele, re be re tšea sebete, mafahla le mala e be re a hwekiša; ge re fetša e be re a apea. Letšatši le le latelago, re kgaola maoto ka diripane gore re a apeele mohlomongwe letena. Morago ga fao e be re tshela mmela wa nku ka letswai. Re bea nama mo lebotong la lešaka ka ntle, le llaga la letswai go yona. E khupetšwa ka matlakala a mehlare gore dintšhi di se ke tša tla.

Morago ga matšatši a mahlano, ge nama e omile ga nnyane, re e tsentšha ka gare ga ngwako e be re e beya godimo ga zinc, e be re e khupetša ka lešela, ra e tsentšha ka mo rakeng. Tše kamoka di dira gore nama e phele e le bose. Morago ga beke, nama e tla be e omile e bile bolokegile gomme e kgona go apeiwa. Re be re apea ga nnyane kamehla gomme yo mongwe le yo mongwe yo a nyakago nama o be a ka e hwetša.

Translated by Lebogang Sewela