Mapfura a Olive

© J Weber Institut National de la Recherche Agronomique

Olive oil ibva kha mutshelo wa olive (Olea europaea), une vhubvo hayo ha vha kha mashango a u mona na Mediterranean Sea. Versatile oil, i ya shuma kha zwiliwa, sa mapfura a u bika, kha zwa u dola, kha mishumo ya vhurereli, na zwithu zwa u tamba na zwithu zwinwe zwinzhi.

Olive oil, nga maanda extra virgin olive oil (EVOO), ina mbuyelo nnzhi dza mutakalo, u fana na u dala ha tshikalo tsha polyphenols, ine ya shuma kha zwithu zwivhili zwa u antioxidants na anti-inflammatories, zwine zwi ya fhungudza u kavhiwa nga vhulwadze ha II diabetes nau thivhela stroke na cancer ya madamu.

Ndi Mini Extra-Virgin Olive Oil

EVOO ndi mapfura a nntha-nntha a thengo khulu. Ipfi heli li vha li sa khou tou amba zwinwe zwine zwa vha uri zwo ima nga nndila inwe nga kha mapfura olive kana tshifhinga tsha u kana, fhedzi zwi vha zwi tshi khou sumbedza ndila ine ya vha i tshi khou bvisa haya mapfura ubva kha olive. Uri a kone u wela kha tshiimo tshine avha natsho, mapfura haya hu vha hu mapfura a u thoma a ine ya kaniwa i tshi kha di vha thethe na hone i tshi khou bva kha dzi olive dzine dza vha uri adzi ngo vhaisala.

Nga tshifhinga hetshi, hu vha hu sina mushonga kana mufhiso une wa vha u tshi khou shumiswa, musi mapfura atshi tou bva aya u toliwa uri a vhonale uri asi mapfura ane avha uri avha a maimo a nntha na. Hezwi hu vha ho kateliwa na mishonga ine ya vha uri ikhou tendeliwa u fana na usa vha hone ha zwithu zwine zwa khwathisa na tshikalo tsha peroxide levels. EVOO aina na acid na nnthihi ine ya vha fhasi ha 0.8%.

Zwikalo zwa Olive Oil

Sa zwine zwo ambiwa nntha, EVOO ndi yone ya maimo anntha ya olive oil.

Virgin Olive Oil ndi mapfura ane avha uri hana na tshithu na tshithihi tshine tsha vha uri tsho itwa khao hune ha sa vhe na acid lune wa sedza zwikalo zwa hone wa wana zwi vhukati ha 0.8 na 2%. (Acidity, zwine zwa shuma u kala olive oil, na u kona u kala u vha hone ha zwithu zwi sa khwathisiho zwa oleic acid, zwine ha vha zwone zwithu zwine zwa vha uri zwo dala zwa acid kha mapfura a olive.)

‘Cold press’ kana ‘cold extracted’ zwine zwa amba uri mutsho une wa vha uri wo tea ndi une wa vha fhasi ha 28°C. hoyu mufhiso une w avha fhasi uri thivhela u xelelwa nga muthetshelo wa dzi vitamin, antioxidants na zwithu zwa muthetshelo.

Dzi olive dzine dza vha dzo thanyaho ndi dzone dzo no talula mapfura, dzine dza vha uri dzo shumiwa na u tanzwiwa. Mvelelo dza hezwi ndi mapfura ane avha uri o khethea dzine dza vha na zwithu zwituku kha mutakalo musi wo vhambedza na extra virgin oil kha zwine ya divhelwa zwone. Hedzi dzi olive dza ‘light’ ho vha ho sedziwa mivhala ya hone fhedzi na muthetshelo hu vha hu si khou ambiwa uri dzi dovha hafhu dza vha liht kha dzi kg kana kha zwibveledzwa zwa u fhungudza muvhili zwikalo zwothe zwa mapfura a olive zwi ya fana dzi kg. Ipfi u fana kana 100% ndi maipfi amusi hu tshi khou vhambedziwa na u sumbedza uri mapfura o kuna.

‘Olive pomace oil’ ndi mapfura ane avha na mushonga ane abva kha zwiludi zwa madi-pips, lukanda na zwa nga ngomu-ine ya vha yo sala musi hu tshi khou itwa mapfura. Unga si kone u i vhea uri i wele kha mapfura a olive, nga maanda kha pomace olive ndi zwithu zwine tshinwe tshifhinga u ya wana zwi tshi khou taluswa nga urali.

Dzi Tshaka dza Extra Virgin Olive Oil

Extra virgin olive oil i taluswa nga zwigwada zwiraru-dzine dza vha dza vhudi-dzo linganelaho - na dzine dza vha dza nntha tshothe. Hezwi zwothe zwi taluswa ngauri ha vha na u fhambana ha dzi tshaka dza dzi olive, ndi mapfura anea vha uri avha o diimisa nga othe kana tshaka ine ya shuma kha u tanganisa. U tshi nga engedza, u vhibva ha olive, hune ya bveledziwa hone, mavu na mutsho kha khalanwaha zwothe zwina mushumo kha tshaka dza mapfura ane avha uri aya bveledziwa. Dzine dza vha thukhu dzi ya kona u thusa kha nuance, u fana na mapula madala na maberegesi, ngeno huna uri dzi olive dzine dza vha uri dzo vhibva dzi ya kona u sumbedza zwithu zwa tshieenge na muomva.

Huna dzine dza vha dza vhudi dzine dza tutuwedziwa u shuma kha mayonnaise, vinaigrettes na kha mitshelo. Dzine dza vha dzi tshi nga mitshelo ndi dza vhudi musi hu tshi khou toda u itwa nama, sautéing garlic na nyala, sobo na kha dzi ice cream. Ngeno huna uri hei ya vhukati i tshi kona u shuma vhukuma kha u ita khuhu, khovhe, salad na kha u baga.

Vha Afrika Tshipembe vho bvisa mutevhe wa dzi olive dzine dza vha uri dzi ya divhea dzine dza shumiswa kha zwithu zwine zwa vha uri zwo fhambana:

Leccino – ine ya vha thethe, na muthetshelo wa subtle.
Frantoio – ndi ine ya tavhiwa vhukuma Afrika tshipembe, ndi dala yo khwathaho vhukuma.
Coratina – iya bveledza na mapfura ane avha uri aya vhavha.
Favolosa – i bveledza mapfura ane a nga mitshelo.
Mission – i shuma kha dza tafulani, iya dovha hafhu ya shuma na kha u tanganisa.

Translated by Khalirendwe Nekhavhambe