SQLSTATE[HY000]: General error: 144 Table './aatc/tiger_page_view' is marked as crashed and last (automatic?) repair failedSalty Sour Fig wunyika Jamu ya kahle

Salty Sour Fig Wunyika Jamu ya Kahle

© Marinda Louw
Carpobrotus edulis yitiveka tani hi sour fig yotitsongahata, Cape Fig, ghaukum, ghoenavy, Kaapse vy, perdevy, rankvy, suurvy, ikhambi-lamabulawo kumbe umgongozi (Zulu). Nsinya lowu kulaka hiku olova wutirhisiwa tani hi ximilani xo tshungula mavabyi lexingana mihandzu leyi dyiwaka xiva na mabilomu ya xitshopani lawa ya hetelelaka yava ya muhlovo wa pink. Nsinya lowu wa sour fig wakumeka e Namaqualand exifundzeni xa Northern Cape xikan’we nale Western Cape nale Eastern Cape.
Ximilani lexi xitshamisekisa swilo nakuva xinga hisiwi hindzilo. Tinyoka tikumeka ngopfu eka nsinya lowu wa sour figs leswaku tita kota ku khoma leswidyaka mihandzu ya nsinya lowu. E handle ka swihadyini leswi swi dyaka mihandzu leyi, mihandzu leyi yitsakeriwa ngopfu hi swin’wana swotani hi ti antelope, porcupines na vanhu. Mihandzu leyi yina xivumbeko laha henhla ka yona, leyi vupfaka onge yova dzovo nyana laha yivonakaka onge rikhonyanile yitlhela yiva na mbewu yotala leyinga endzeni ka jelly. E hansi ka wona wa lumiwa kutani kutswongiwa tinyungu na jelly leyinga endzeni.
Nantswo wakona wuna munyu nyana xikan’we no dzunga naswona muhandzu lowu wutirhisiwa ku endla jamu. Ku lulamisela jamu leyi, pfalela 1kg ya sour figs eka mati yotitimela (u chela xilepulani xa munyu) uswiloveka vusiku hinkwabyo, u humesa mati kutani ususa nhlonge yakona. Chela tikhapu timbirhi ta chukele, xikan’we na swimhandzani swa cinnamon eka khapu yin’we ya mati kutani uswivirisa kukondza swisungula ku damarhela. Kutani u chela ti sour figs u hakasela kufika loko switiyela na muhandzu wuva wotshuka ro dzhwihala. Swicheli e bodlheleni leringa basisiwa.
Matluka ya nsinya wa Sour Fig yatirhisiwa ku tshungula naswona yanga cankunyiwa ku horisa minkolo leyivavaka, swivavi swale nonweni, kutshwa hi dyambu, ku hlohlonyiwa, swirhumbani, nappy rash na blue bottle stings.
Swinwana leswi tirhisiwaka kutshungula swikatsa TB (syrup leyi endliwaka hi juzi ya matluka, olive oil na honey) xikan’we naku tirhana na mpfimbelo ekhwirini (hiku dya syrup leyi endliwaka hi muhandzu lowu). Sour Fig yitirhisiwa e Eastern Cape ku horisa diphtheria (ku hlaseriwa ka minkolo na nhompfu) na diabetes. Sour Fig yibyariwa hiku olova kusuka eka kutsemiwa ka xirhabyani naswona yitsakela misava leyi khomaka mati swinene nalaha kungana dyambu.

Disclaimer ya Swavutshunguri

Vuxokoxoko lebyi i byo dyondzisa xikan’we no nyika vuxokoxoko naswona swinge tekiwi tani hi switsundzuxo swa vutshunguri. Vuxokoxoko lebyi abyi kongomisiwangi eka kuyimela switsundzuxo swa vutshunguri kumbe kutshunguriwa loku ku nyikeriwaka hi lavanga leteriwa eka swavutshunguri.

Translated by Ike Ngobeni