Mafurha ya Ginger ya xi Afrika

© Ton Rulkens
African Ginger (Siphonochilus aethiopicus) i murhi wandhuma swinene wa xintu xa xi Zulu lowu aku tshembiwa swinene leswaku wusirhelela eka tinyoka na tilo. Vulavisisi byi komba leswaku wupfuneta eka mpfuvelo e khwirini, wupfuneta eka ti sinus na asthma xikan’we nopfuneta eka mukhulhwani no juluka. Yitiveka swinene hiku horisa swilondza, kuhorisa kuvava. Vanhu va rixaka ra Xiswati vayitirhisa ku horisa mavabyi ya malaria naswona kutlhela ku vikiwa leswaku yi sivela na mavabyi ya ti hanci eka tihanci.
Ku tlhandlekela kwalano, Cornell University Medical College yikume swikhedza khedzani swin’wani leswingana ginger (gingerol) leyingana vuswikoti byo sivela mavabyi yanghozi swinene yotani hi stroke. Ginger oil yitirhisiwa kutshungula kutshoveka ka marhambu, rheumatism, arthritis, swiphiqo swa mpfuvelo e khwirini, nausea hambi kuri babalaza. Yapfuna swinene eka mikhuhlwani na swikoweto swakona swotani hi swilondza enkolweni,mpfimbelo, kukhohlola nati sinus.
Swiyimo swanhlonge leswitshunguriwaka hi wona swikatsa swilondza eka nhlonge naku halahariwa. Swin’wana leswi ginger oil yiswikotaka iku kufumeta miri kasi notlhela yinyika matimba leswivuriwaka leswaku swikahle eka timhaka ta masangu. Eka switolwa, yinga tirhisiwa kuva yisusa kuvava ka timayisele, arthritis, rheumatism naswona yipfuna ku fambisa ngati hindlela yakahle no horisa ku halahariwa ka nhlonge.
Ximilani lexi milaka e hansi swinene xina mabilomu ya purple no saseka, kutirhisiwa timintsu ntsena eka xona. Ximilani lexi xina timinerali tale henhla swinene naswona yina ti vitamin B3 na B5. Wild African ginger yimila e Mpumalanga nale Northern Province kambe eku tshoveriweni ka timintsu swiendle leswaku ximilani lexi xikala swinene e KwaZulu-Natal. Ginger yitsakela misava leyinga nona swinene leswiendlaka leswaku yikota no hambanyisa ti rhizome hi xixika.

Disclaimer ya Swavutshunguri

Vuxokoxoko lebyi i byo dyondzisa xikan’we no nyika vuxokoxoko naswona swinge tekiwi tani hi switsundzuxo swa vutshunguri. Vuxokoxoko lebyi abyi kongomisiwangi eka kuyimela switsundzuxo swa vutshunguri kumbe kutshunguriwa loku ku nyikeriwaka hi lavanga leteriwa eka swavutshunguri.

Translated by Ike Ngobeni