Ku Byala Xipinichi

© Eric Miller

Ku Byala

Xipinichi xibyariwa hi mbewu.

Mabyelelo

Mbewu yi byariwa emisaveni kutani swimilani swihambanyisiwa leswaku kutava na xipesi xa kahle exikarhi ka swimilani. Ku byala hi muchini swa endliwa leswaku kuta tiyisisiwa leswaku ku siyiwa xipesi xo ringanela loko ku byariwa. Mbewu yifanele kubyariwa kufikela eka 20 mm hiku enta. Swimilani swinga byariwa eka ti seed trays kutani swiya byariwa loko swikurile kufikela eka 10 cm.

Xipesi

Swimilani swifanele swiva eka xipesi xa kwalomu ka 10 kuya eka 20 cm hiku hambana eka ntila wa kwalomu ka 30 cm kusuka eka xin’wana. Leswi swiringana na kwalomu ka 160 000+ wa swimilani hi hectare. Varimi lava xavisaka lava tshovelaka hi muchini vabyala swimilani swiva ekusuhi swinene kufikela eka 15 cm hi 25 cm leswi nyikaka murimi 250 000+ wa swimilani hi hectare.

Nkarhi wo Byala Mbewu

Hambi leswi xipinichi xinga byariwaka hi mbewu lembe hinkwaro ntsena loko maxelo ya lulamerile, e Afrika Dzonga kuna minkarhi yimbirhi yobyala leyi tirhisiwaka. Kusukela hi January kuya eka April laha mahiselo ya ximumu yangariki ehenhla ngopfu naswona xixika xinga titimeli ngopfu xikan’we na hi December loko mahiselo yanga se tlakuka.

Nkarhi wo Kula

Kutshoveriwa ka matluka yale handle swinga sungula eka 60 kuya eka 70 wa masiku kusuka eka ku byala. Ku tiyisisa nkarhi woleha wo humelerisa naswona kuva na mbuyelo wale henhla, xipinichi xilava Nitrogen yotala eka nkarhi hinkwawo wokula.

Ku Nonisa Misava

Loko kunga se byariwa loko misava yaha lulamisiwa, kufanele ku basisiwa kutani ku cheriwa manyoro lawa yanga exikarhi ka 500 kg na 1000 kg ya Nitrogen, Phosphates na Potassium kufana na nhlengelo wa 2:3:2 wufanele kukatsiwa na misava yale henhla. Endzhaku ka sweswo, 250 kg ya LAN yifanele ku cheriwa endzhaku ka mavhiki ya ntlhanu nakambe eka nhungu wa mavhiki endzhaku ko byala. Kutirhisiwa ka matoto ya huku lawa yangale henhla hi Nitrogen naswona swi engetele mbuyelo swinene.

Ku Cheleta

Cheleta endzhaku ko byala naswo u engeta nakambe loko mbewu yisungula ku mila. Eka nhweti yosungula yaku mila ka swimilani misava yifanele ku kamberiwa endzhaku ka masiku yambirhi yan’wana na kutiyisisa leswaku yitshama yiri karhi yitsakama. Eka mahiselo yale henhla misava yi hatlisa ku oma, lero kunga cheletiwa hi vhiki kumbe kambirhi hi vhiki. Eka ndzhawu leyinga hola kunga engeteriwa ncheleto wa 10 ra masikueka misava ya loam. Xipinichi xina timintsu letinga entangiki naswona axirhandzi laha kunga oma. Swina nkoka swinene ku kambela kutsakama ngopfu ngopfu kambirhi hi vhiki.

Translated by Ike Ngobeni