Ku Byala Lavender

© Louise Brodie

Mabyalelo

Lavender yi byariwa kusuka eka mbewu kambe leswi swivonaka swivanga swiphiqo swaku tiyisisa muxaka wunene wa swimilani. Lavender leyi humelerisiwaka ku xavisiwa yikahle kuva yi byariwa kusuka eka swirhabyani swa nsinya lowunga kahle. Ku swihambanyisa kusuka eka ximilani lexinga kula kutani swiya byariwa swi endliwa eka mapurasi lawa yantsongo.

Ndlela Yo Byala

Ku byala Lavender hi van’wamapurasi lavakulu, switala ku endliwa hiku byala swimilani leswinga lulamisiwa hiku tsemiwa ka swirhabyani swihlayisiwa endzeni ka greenhouse. Leswi swinyika mubyari vulawuri byotala xikan’we na kuringanana. Swimilani swa lavender swinga byariwa hi mavoko kumbe hiku tirhisa muchini wobyala.

Xipesi

Swimilani swifanele ku vekiwa eka 50 cm hiku hambana eka mintila leyinga 100 cm kuya eka 120 cm hiku hambana kuya hi muxaka wa swibyariwa kumbe michini leyi tirhisiwaka. Lexi i xitandi lexingana kwalomu ka 16 000 kuya eka 20 000 wa swimilani swa lavender hi hectare.

Switirhisiwa na ndlela ya teretere swa siyiwa leswaku kuta tirhiwa naku tshoveriwa kahle.

Nkarhi Wo Byala

Nkarhi wa kahle wobyala lavender i xixikana, kasi, e Afrika Dzonga loko kuya hela March kuya emasunguleni ya April kutiyisisa leswaku swimilani swikula kahle kungase fika xixika naswona loko kuya fika ximun’wana swimilani swiva switiyerile nakukula kahle.  

Byala mbewu ya lavender eka ti seed trays eka ndzhawu leyi sirheleriweke kumbe greenhouse hi nhweti ya June kutani emasunguleni ya ximun’wani swimilani switava switiyerile kuringana kuva swiya byariwa emasin’wini. Swimilani switala kuva switiyerile endzhaku ka nhungu wa mavhiki yo byariwa. Swimilani swinga tlhela swi byariwa emasunguleni ya ximun’wana. EAfrika Dzonga eku heleni ka August kuya ekusunguleni ka September endzhaku ka gwitsi.

Nkarhi Wokula

Khume mbirhi wa mavhiki eka greenhouse ya fanele kuhumelerisa swimilani swotiyela kusuka eka swirhabyani leswi tsemiweke leswi lulameleke kuya byariwa emasin’wini. Van’wamapurasi votala vasungula kutshovela lavender eka lembe ravumbirhi kumbe hi ximumu. Minkarhi yin’wana loko kubyala hi xixikani swiendliwile, ximumu lexi landzelaka kungava xona xa ntshovelo. 

Eka lembe ravumbirhi, ntshovelo wavumbirhi wunga endliwa kunga se fika ximun’wana. Lembe ravumbirhi ra ntshovelorita tisa mbuyelo wale henhla. Swimilani swa Lavender swinga tshoveriwa kuringana 10 kuya eka 12 wa malembe loko swihlayisiwe kahle.

Swimilani swa Lavender kufana na mitsembyani yin’wani swinga oma kutani switshoveka loko swiya swikula leswivulaka leswaku swifanele ku hlayisiwa leswaku swinga tshoveki kutani ximilani xi fa.

Ku Nonisa Misava

Unga nonisi ngopfu lavender. Loko ungase byala, swikombiso swa misava swifanele kutekiwa swirhumeriwa swiya kambisisiwa. Leswi swita kombisa muxaka wa misava xikan’we na swilaveko swa swakudya swa swimilani leswi lavaka ku byariwa. Kukuma nkombiso, switsundzuxo leswi landzelaka swinga tirhisiwa loko kunga endliwangi ndzavisiso.

Ku cheriwa kosungula ka 250 kg ka 3:1:5 kunga haxiwa kutani ku rimeriwa eka misava yale henhla ya 20 ya le henhla loko kungase byariwa swimilani swa lavender. Leswi swita nyika swimilani swintshwa matimba yakuva switimilela.

Eka tinhweti ta 12 to sungula, swina nkoka kutshika swimilani swikula leswaku kuta cheriwa nakambe 200 kg ya 3:1:5 leyinga cheriwaka emintileni ya swimilani, kan’we hi November nakambe hi March. Loko ntshovelo wusungurile swa hlohleteriwa ku nonisa misava kantsongo endzhaku ka ntshovelo. Laha ku cheletiwaka hi drip, manyoro ya mari yanga cheriwa na mati.

Ncheleto

Ximilani xa lavender xitsindziyerile nyana naswona axi lavi mati yotala. Loko xibyariwe kungari na swocheleta mpfula ya kwalomu ka 800 mm leyi naka yitava yiringanerile. 

Ku vekela swocheleta swa nkarhi hinkwawo aswi engeteleli mbuyelo laha kunga hava mpfula ngopfu ngopfu hi ximumu. Ncheleto wa drip hiwona wa kahle leswaku unga cheleti kutlula mpimo tani hileswi swivangaka mavabyi naku hunguta khwalithi ya mafurha. 

Kuya hi muxaka wa misav na maxelo, nhlayo ya ncheleto wuta hambana kuya hi masimu. Ncheleto wa kahle wa kwalomu ka 15 na 20 mm hi vhiki hi ximumu xikan’we naku hunguta kumbe ku tshika kuchelela hi xixika. Unga cheleti hi vhiki leringa ekusuhi na ntshovelo, kambe loko ntshovelo wuhela cheleta hiku hatlisa ku papalata ntshikelelo. 

Swa tsundzuxiwa ku vekela swo kambela ndzongho leswaku swita tshama swikambela misava.

Ku Lawula Nhova

Ku lawula nhova eka swibyariwa swina nkoka swinene. Tsuvulela hi voko kumbe hi muchini. Leswi swinga endliwa na hiku ndlalela hi plastiki kumbe kubyariwa swimilani kutlhuma kusivela nhova kumila.

Swimilani swale henhla swotlhuma laha ku cheletaka drip, swikahle ku endla ndzhuti leswaku nhova yinga mili. Loko n’wamapurasi a ti virisela hi yexe mafurha leswi salaka swinga tirhisiwa ku ndlalela.

Translated by Ike Ngobeni