Tsamaiso ya Dimela tsa Dikgarenate

© Mahdi Karimi
Kgwebo ya dikgarenate e hloka mosebetsi o tlwaelehileng wa matsoho ho tiisa tholwana e kgolo ya bophelo bo botle. Mokgwa wa tsamaiso ya dikgarenate o kenyelletsa ho faola dimela, ho pata, ho fokotsa ditholwana, ho sireletsa kgahlanong le ho senya letsatsi le ho laola dikokonyana.

Ho Thunya ha Dikgarenate

Dikgarenate di ka hola e le dihlahla tse nang le mefuta-futa (dihlahiswa tse tharo ho isa ho tse tsheletseng di molemo ka ho fetisisa) kapa e le difate tse lekaneng. Hlokomela ho fokotsa bophahamo ba sefate ho 2 - 2,5 dimithara kaha sena se bonolo ho mosebetsi wa matsoho. Ha ho thehwa difate tsa dikgarenate tse ncha, dihwai di lokela ho leka ka matla hore hoo e ka bang karolo ya 80% ya mosebetsi wa matsoho serapeng sa difate tsa sa lokelang ho etswa ntle le tshebediso ya ditepisi, e eletsa Jorrie Mulder, moeletsi wa theknoloji wa Mokhatlo wa ditholwana tsa kgarenate Afrika Borwa - POMASA.
Difate tsa kgarenate tse nang le mefuta e mengata di atisa ho butswa pejana mme hangata di na le makala a mangata a behang ditholwana ha e le serapeng se le seng sa difate tsa ditholwana ho bonolo ho tlosa suckers (letlobo le leng le lecha) tlaase ho bakwang. Difate tse ngata tse nang le mefuta e mengata le tse ding di hlahisa ditholwana tse tshwanang.
Ho phunya ha sefate sa tholwana ho tla ba le ho tloswa ha kgolo, makala a shweleng le di-suckers.
E le ho finyella sebopeho le bophahamo ba sefate, se lokela ho kwahelwa mariha. Ho boloka ka hare ho sefate se bulehile (bakeng sa ho kenella ha letsatsi le ho feta le ho fokotsa mongobo) ho kgaola dihlabula ho eletswa.

Difate tsa Dikgarenate

©Marinda Louw
Difate tse eleditsweng ho tshehetsa makala di kgothalletswa ho tshehetsa makala a nang le ditholwana tse boima. Ha tholwana e butswitse, e lekanya makala. Sena se tla pepesa tholwana letsatsing mme se ka lebisa ho cheseng ha letsatsi haholo. Tsamaiso ya sebopeho sa V trellising e tla tshehetsa makaleng, e bule ka hare ho shrub ho ntlafatsa letsatsi le ho feta mme hape e tla dumella ho kenella hantle ho senyanyatsi.
Melemo e meng e meraro ya dikgarenate tse tsitsitseng ke:
Ho phunya ho fokotsa tshenyo ya moya (ho kuta) ditholwana. Ditholwana difateng tse tsitsitseng ha di kgone ho senya ditholwana tse ding matsatsing a moya.
Fokotsa letsatsi. Ho tsitsisa ho dumella makala ho hola ka tsela eo ditholwana di sireletswang ke makgasi.
Ho cheka ho eketsa sebaka sa ho beha ditholwana.

Ho Fokotsa di Ditholwana

Dikgarenate dipalesa tse tharo ho tloha ka Lwetse ho ya ho Pudungwana, ho bolelang hore ditholwana di tla butsowa ka mekgahlelo mme di tla lokela ho kotulwa ka makgetlo a mmalwa. Ka kakaretso, dipalesa tsa pele di hlahisa ditholwana tse kgolo (nako e telele e holang ka nako).
Ditholwana tse ngata difateng di ama phapang ka boholo ba ditholwana hammoho le dihlahiswa tsa ditholwana tsa nako e latelang. Ho qoba sena, ho fokotsa ditholwana ka kgwedi ka mora hore dipalesa di thuswe.

Hape ke habohlokwa ho ditholwana tse tshesane tse holang ka dihlopha - tlosa ditholwana tse nyenyane. Dihlopha tsa ditholwana di etsa tikoloho e ntle bakeng sa dikokonyana le malwetse hore di atlehe. Hape ditholwana tse senyehileng le ditholwana tse senyehileng di hola makaleng a fokolang.

Ho Cheswa ke Letsatsi ha Dikgarenate

©Marinda Louw
Dikgarenate di hola ka ho kgetheha dibakeng tse futhumetseng le ho futhumala ha lehlabula ho tloha pakeng tsa 32℃ le 35℃. Difate tse nyenyane tse nang le makgasi a seng makae, kganya ena e kganyang e ka baka ho chesa ha letsatsi ho na le matheba a matsho a letlalo hodima letlalo la ditholwana. Sena se tla etsa hore ditholwana di se ke tsa hlokomeleha mme di ka boela tsa lebisa thibelong ya ditholwana.
Ho ka nkwa mehato e mmalwa ho thibela ho cheswa ke letsatsi:
Ho lokisa nosetso le ho hlahisa.
Kopo ya basebetsi ba tshireletso ya UV
Mekotla ya dipampiri: Mathata a kenyeletsa ho chesa (ho bakwang ke ho hatakela pampiri letlalong), tse senyang di ntse di kgona ho kenella ho senya ditholwana le ditshenyehelo.
Ditlhapi tsa moriti: Ditlhahlobo tsa marothodi a fapaneng a moriti Ribeeck Valley di ntse di kgannwa (2019).
Sebedisa tsamaiso ya trellis.

Tshireletso ya Dimela Bakeng la Dikgarenate

Ha ho dipatlisiso tse ngata tse entsweng Afrika Borwa ka dikokwana-hloko le malwetse a dikgarenate, empa dihlahiswa tse mmalwa tse ncha tsa dijalo di ngodisitswe ho sebediswa dikgarenate pakeng tsa 2014 le 2018. Lefapha la Mefuta e Meng ea Lijalo 'Lefapheng la Temo la Bophirimela le fane ka chelete bakeng sa tsena mananeo a ho ngodisa dijalo. Sena se thusitse ho eketsa ho rekiswa ha dikhgarenate, kaha di thusitse ho bula dimmaraka tse ncha ho dikgarenate tsa Afrika Borwa.
Lehlokwa le leholo la kgarenate ke tshwele ya bohata ya codling. Dikokonyana tse ding di kenyeletsa hwaba, mealy bug, scale, ditholwana tse fofang le thrips. Dintho tse bakang letlalo di baka tshenyo ya letlalo e lebisang ho pholletsa le mafu a bobedi.
Matshwao a bohlokwa ka ho fetisisa a dikgarenate ke botrytis (korona ya rot), Alternaria (pelo e ntsho), Phytophtera le baktheria blight. Tshwaetso ya mmele e kenyeletsa ho senyeha ha ka hare, ho senya ditholwana, kotsi e senyang le ditholwana tse holofetseng. Hangata ditholwana tse sa nepahalang di hlophiswa serapeng sa difate tsa ditholwana, tse hlokang hore ho be le tharollo e fokolang feela e lokelang ho etswa mokoting wa diphahlo.
Bothata bo boholo ba dikgarenate ke ho arohana ha ditholwana tse butswitseng mme ho ka senya 50% ya kotulo. Ho nosetsa kamehla le lenaneo le loketseng la manyolo le ka fokotsa tshenyo.

Translated by Sebongile Sonopo