‘Ho ja feiga’ ke ditholwana tse tummeng tsa ho ja tse sa tswa kotulwa, jwaloka ditholwana tse omisitsweng kapa tse sebedisetswang jeme, di-chutneys le dijong tse tswekere. E hlahiswa dinaheng tse fetang 50 lefatsheng ka bophara, mme e hola hantle dibakeng tse futhumetseng le tse ommeng tsa Afrika Borwa.
Haufinyane, difeiga tse mebala e lefifi di ntse di eketseha ka bongata, theknoloji e futhumatsang e thusitse ho ntlafatsa bophelo ba difeiga tse ncha, le ho romellwa ha difeiga tsa Afrika Borwa ka sefofane, ho kentse sehlahiswa se tswellang pele sa ho rekisa naheng, dikgweding tsa Pudungwana / Motsheanong. Ho isa ka Mmesa /Motsheanong.
Mmaraka wa niche bakeng sa difeiga tsa masea ho tswa Afrika Borwa, e leng mefuta e fapaneng ya Evita (Great Parisian) ya hola.
Nalane ya Dikokonyana
Ho ka etsahala hore dikolobe di simolohile Asia Bophirima mme di ka ba morao ho fihlela ho 5000C. Di hasane le baeti mme tsa tsebiswa UK, China le Europe ka bo-1500.
Ka 1800s di ne di lenngwe mapolasing le dirapeng tsa Afrika Borwa empa di ne di sa lengwa ka kgwebo ho fihlela ho qala ha 1900s. Ka selemo sa 1910 Piet Cilliers o ile a kenya thepa ya semela ho tswa California mme a lema serapa sa pele sa feiga sa morara polasing ya hae Wellington Kapa Bophirima. Kgwebo ya feiga qalong e ne e shebane haholo le ho omisa difeiga le jeme ya feiga mme e ile ya hola ka tlhahiso ya kgwebo ya jeme le tshebetsong ya difeiga tse tala (di-feiga).
Mathwasong a 2000s, tlhahiso ya difeiga tse sa tswa kguwa mmarakeng wa dijo e qadilenaheng ya Afrika Borwa ka ho romella ntle ho mabenkele a UK le Europe.
Tlhahiso ya Machabeng ya Feie
Ho hlahiswa dithane tse fetang milione e 1 tsa difeiga dinaheng tse fetang 50 lefatsheng ka bophara. Mohlahisi ya ka sehloohong ya feiga ke Turkey, e hlahisang hoo e ka bang 26% ya tlhahiso ya lefatshe. Molemi wa bona o ka sehloohong ke ‘Black Bursa’ feiga e kgolo e sweufaditsweng e nang le bophelo bo bolelele ba sefuba. Turkey le ona ke yona.
Ntho e ka sehloohong e hlahisang difeiga tse omisitsweng. Dinaha tse ding tse hlahisang feiga ke Egypt, Algeria, Tunisia le Morocco e Afrika le Syria, USA, Brazil, Spain le Iran.
Dibaka tsa Tlhahiso ya Mefuta Afrika Borwa
Afrika Borwa e na le dihekthere tse 222 tse lenngweng ho hlahisa tlhahiso ya feiga (2019).
Lehlabula le futhumetseng le omileng la sebaka se ommeng sa Klein Karoo se loketse haholo bakeng sa difeiga tse butswitseng, empa difeiga naheng ya Afrika Borwa di lenngwe dibakeng tse fapaneng. Tsena di kenyelletsa sebaka sa Swartland (Porterville, Riebeeck Valley, Malmesbury le Hermon), Paarl, Worcester, Napier ka Overberg le sebakeng sa Klein Karoo (Kammanassie haufi le Oudtshoorn le Prince Albert).
Toropo ya Bonnievale e hlahisa difeie tse tala - tseo hape di bitswang di-breba feie - bakeng sa polokeho mme ho na le masimo Profinseng e Leboya-Bophirima haufi le Rustenburg, Brits le Magaliesberg. Ho omiswa ka mokgwa o hlakileng wa ‘Genoa e tshweu’ le mefuta ya feiga ya ‘Adam’ ho etswa ho Prince Albert.
Selemo sa Tlhahiso ya Feiga
Nako ya feiga naheng ya Afrika Borwa e qala ka kotulo ya difeiga tsa faeba ka Pherekgong ho isa bohareng ba Mphalane. Mefuta ya feiga ya Breba ke difeiga tse holang letlobo la selemo se fetileng. Mefuta e hlahisang difeiga tsena tsa pele ke ‘Adam’, ‘White Genoa’ le ‘Dauphine’. Kotulo ya feiga e kgolo e qala ka Pherekgong ka Ronde de Bordeaux e nyane, ho qala ka Pherekgong - Hlakubele ebe Tangier e kotulwa ho tloha bohareng ba Pherekgong ho fihlela ka Hlakubele. Nako ya selemo e fela ka Parisian, eo hape e qalang bohareng ba Pherekgong ebe e fela ka Mphalane.
Morekisi wa Feiga Afrika Borwa
Hoya ka Lefapha la Temo, Meru le di Tlhapi (DAFF) tlhahiso e felletseng ya difeiga tse ncha Afrika Borwa e ka ba dithane tse ka bang 2 000 ka selemo ho tloha ka 2013/2014ho fihlela 2017/2018. Ho sena, ke hoo e ka bang 10% e rekisitsweng e ncha mmarakeng wa Afrika Borwa mme e nngwe 12% - 13% e sebetse. Ho ya ka Hortgro, Afrika Borwa e tsamaisitse dithane tse 380 tsa difeiga nakong ya selemo sa 2017/18, e ka bang 0.12% ya difeiga tsa lefatshe. Dinaha tse ka sehloohong tse kenang bakeng sa difeiga tsa Afrika Borwa ke UK, Hong Kong le Netherlands.
Translated by Sebongile Sonopo