Mmoane (Cannabis sativa) ke semela se ka sebediswang ka mekgwa e mengata se ka sebedisetswang masela,dikgwele, oli ebile e le sejo mme hangata ho foswa ka hore ke sethetefatsi ka lebaka la kamano ya sona le ngwanabo yona ya tayang: matekwane kapa ‘kakana’ (Cannabis indica).
Mmoane wa indasteri o hlahiswa mefuteng ya Cannabis sativa L. e nang le 0.1%-0.3% ya THC - maemo a dumelletsweng a THC a a fapana ho ya ka dinaha. ‘Mmoane’, ka hona, ke lebitso la dimela tsa cannabis tse lemelwang tshebediso ya tsona ya dithetefatsi tse sa tayeng.
Matekwane,mmoane le cannabis ke mabitso a tlwaelehileng bakeng sa dimela tsa mofuta wa Cannabis. Cannabis e na le mefuta e 110 ya boreku, e kenyeletsang delta-9-tetrahydrocannabinol (THC), boreku bo tayang le ho ferekanya kelello bo teng ho matekwane. THC e tsejwa ka makgabane a yona a ho eketsa takatso ya dijo, ho fodisa mahlaba le ho thabisa motho ho tlola tekanyo.
Dikateng tsa THC tsa cannabis ke lebaka leo tlhahiso ya mmoane e laolwang lefatsheng ka bophara. Le ha ho le jwalo, dimela tsa mmoane ha di hlahise THC e lekaneng ho ka taya.
Mmoane le Boreku ba Cannabinoids
Cannabinoids di fumanwa mmeleng wa motho mme di bohlokwa tshebetsong e phethahetseng ya mmele. Ke meralo ya dik’hemik’hale e hlahiswang ke dimela (phytocannabinoids) le mmeleng wa motho (endocannabinoids). Meralo ena, ka kopanelo le methapo-tshebetso bokong, di bopa motjha wa tshebetso wa endocannabinoid mmeleng wa motho. Motjha ona wa tshebetso o laola ho tswa ha lero methapokutlong, o thusa ka ho utlwa mofuta wa lehlaba mme o ameha hape le tshebetsong ya pelo le madi, tshilong hammoho le mesebetsi ya sebete.
Ho fihlela ha jwale bareki ba ntse ba thahasella feela boreku bo bongata ba cannabinoids bo paleseng ya cannabis: Cannabidiol (CBD) le tetrahydrocannabinol (THC). CBD e fumaneha dikarolong tse hodimo tsa semela sa mmoane le dipaleseng tsa mmoane mme e hulwa ho hlahisa oli e nang le CBD e sa tayeng.
Cannabinoids tse ding di kenyeletsa Cannabigerol (CBG), cannabichromene (CBC) le cannabinol (CBN). Bokgoni ba tsona ba ho sebediswa bo sa ntse bo fuputswa empa ho supa ha di ka sebediswa mafung a ho ruruha le ho thusa ka boroko.
Mmoane le Molao
Afrika Borwa, mmoane o ntse o nkwa e le sethetefatsi. O laolwa ke Lefapha la bophelo. Le ha molao wa Bongaka le Dihlahiswa tse amanang le tsena e le molao o amehang ho laolweng ha ho lengwa le ho sebetswa ha mmoane Afrika Borwa. Tumello ya ho lengwa ha cannabis e nang le THC e tlase bakeng sa tshebediso ya indasteri e ka fanwa ke Motsamaisi-Kakaretso wa Bophelo ho ya ka Karolo ya 22A(9) (a) (i) ya molao wa Meriana.
Ho fanwa ka ditumello ke South African Health Products Regulatory Authority (SAHPRA) e keneng dieteng tsa Lekgotla la Taolo ya Meriana (Medicines Control Council (MCC). SAHPRA e wela tlasa lekala la Bophelo. Diforomo tsa ho kenya kopo ya ho hlahisa mmoane di ka fumanwa dikantorong tsa SAHPRA.
Ditumello tse abuweng bakeng sa tlhahiso ya mmoane e sa ntse e le bakeng sa, ’dipatlisiso’ feela ho bolelang hore ho thekiso ya tlhahiso ya mmoane e sa ntse e sa hlaka, e leng taba e boletsweng ke Gill Staniland, setho se thehileng Ntshetsopele ya Indasteri ya Mmoane ka Kopanelo Kapa Bophirima Cannabis Industry Development Cooperative of the Western Cape (CIDCWC).
Haesale tlhahiso ya mmoane e le molaong Dinaheng tse kopaneng tsa Amerika haesale ho fetiswa molao wa Ntlafatso wa Temo ka 2018. Le ha ho le jwalo, bahlahisi ba mmoane ba ntse ba lokela ho ikamahanya le melao ya temo hammoho le molao wa 2014 wa Temo wa Dinaha tsa Amerika mme ba fuwe tumello ke mafapha a lehae a temo.
Ka ho kenngwa molaong Setshwantsho sa molao wa Temo wa 2018 Dinaheng tse kopaneng tsa Amerika, tlhahiso le phetisetso ya mmoane ho tlola meedi ya mmuso e ekeditse tlhokeho ya mmoane le dihlahiswa tsa cannabidiol (CBD) ka bobedi.
Translated by Maletsatsi Sejake