Monkey Orange - Ho Tloha ho Mmino ho ya ho Veine

© Bernard Dupont
Monkey orange (Strychnos spinosa) e boetse e tsejwa e le klapper, morapa, UmKwakwa, Nsala, muramba le Umhlali.
Sefate se senyane se lekanang le sekgahla sa dilamunu se hola ka sekgahla se pakeng tsa 1m le 9m. E na le meutlwa, e nang le makgapetla a kgephohang le a phatsimang, makgasi a potolohileng. Dipalesa tsa Monkey orange di kgetha mobu o nang le metsi a hlwekileng, merung ya dinoka, moru wa lehlabathe le sehlahla se lebopong la lewatleEastern Cape, KwaZulu-Natal le Limpopo.
Mefuta e amanang le yona e bitswang corky monkey orange (Strychnos cocculoides) e boetse e phenyekoditswe ho ntlafatsa bokgoni ba ho fumana tjhelete malapeng a futsanehileng a mahaeng. Ho fapana le Afrika Borwa, corky monkey orange e bohlokwa haholo bakeng sa ho rua malapa Malawi, Mozambique, Tanzania, Zambia le Zimbabwe.

Ditholwana tsa boholo ba pomelo di na le monko o monate o nang le monate o motle le o bodila mme o lekanang ka 0,45 kg. E pota-potile letlalo le teteaneng, le letlalo le tala, le fetoha le bosehla bo sootho ha le ntse le butswa. E na le dipeo tse ngata tse kgolo ka makgasi a bosehla, a nkgang hamonate.
Ka lebaka la ho ba monate haholo, monkey orange e na le dijo tse ngata tsa mahaeng metseng ya mahaeng. Ditholwana di jewa ke bana le batho ba baholo mme di bokellwa mathwasong a nako (pele e butswa) bakeng sa polokelo. Ditholwana tse butsoitseng di boloka hantle ka lebaka la kgetla ya tsona e thata. Sena se etsa hore se loketse ho tsamaisa maeto a malelele. Ho pholletsa le malapa, ditholwana tsa monkey orange di patwa ka lehlabathe ho dumella bokahare ba ditholwana hore di be metsi.
Tholwana e butsoitseng e ka jewa e le tala kapa e omisitswe letsatsing ho etsa ditholwana, jeme ebe e etswa lero kapa veine. Ditholwana di na le vithamine C e ngata le divithamine B, empa dipeo tsa monkey orange di na le chefo.

Patsi e sebedisetswa ho betla le difate ha makgapetla, motso kapa ditholwana tse sa butswang di sebediswa ho lwantsha noha ka lebaka la boteng ba strychnine. Makgasi a sithabetseng a ka fodisa diso, ha tee e matla e entsweng ka metso e ka thusa ho imolla matshwao a batang. Makgasi a macha a phunyeletsweng ka lekgapetla ho phekola diso le ho tshelwa metsi ho makgasi a sithabetseng a ka tshelwa e le sekokwanyana sa tlhaho kgahlanong le hoaba le dikokonyana.
Makgasi a ka sebediswa ho fepa mehlape le ditholwana tse omisitsweng (ka mora hore peo e lahlehe) hangata di betlilwe le ho rekiswa e le dintho tse kgabisang kapa di sebediswa e le mabokoseng a dipina tsa diletsa tsa mmino.

Difate tsa monkey orange di thata ho hola ho tloha ho peo, kahoo tsela e molemohadi ya ho hasana ke ho hlomathisa. Ho hlomathisa ke ha dikarolo tse pedi tsa semela di kopantswe hammoho. E thata, e kgetha ho hola letsatsing le feletseng empa e na le ho kgopeha serameng. E ka etsa lerako le letle kapa sefate sa moedi.

Tlhaloso ya Bongaka

Boitsebiso ke ba merero ya thuto le boitsebiso feela mme e ka nna ya se ke ya nkwa e le keletso ya bongaka. Boitsebiso ha bo reretswe ho nkela keletso ya bongaka kapa phekolo e fanwang ke ditsebi tsa bophelo bo botle.

Translated by Bongani Matabane