Mohuta wa amana, namune ya kgabo ye (corky) (Strychnos cocculoides) e nyakišitšwe go kaonafatša bokgoni bja tšweletšo ya ditseno tša a magaeng a go hloka. Go fapana le mo Afrika Borwa, namune ya kgabo ye (corky) e bewa pele go mediro ya ntlong le mo Malawi, Mozambique, Tanzania, Zambia le zimbabwe.
Namune ya kgabo, ya bogolo bja go lekana le dipomelo e na le monkgo, le mohlodi wo bose le bodila gomme e kala 0,45 kg. E na le sebopego sa nkgokolo, se koto, le letlalo le tala la dithokgwa tša dikgong, ge e butšwa e fetoga mmala e ba ye sootho. E na le dipeu tše kgolo tše mo koteng ye serolwane ya go ba le monkgo o bogale.
Ka lebaka la tatso ya yona e bose, namune ya kgabo e na le mohola wa dijo wo mogolo mo ditšhaba tša dinagamagaeng. Dikenywa di lewa ke bobedi bja bana le batho ba bagolo gomme di kgoboketšwa mathomong a sehla (pele di butšwa) go bolokwa. Dienywa tša go butšwa di phela gabotse kudu ka baka la letlalo la yona la go tia. Se se dira gore go be maleba go di sepetša mo maetong a matelele. Mo dintlong tša bolemi, namune ya kgabo e bolokilwa mo santeng go dumelela kota gore e be boleta. Dikenywa tša go butšwa di ka lewa di le tala goba di ka omišwa mo letšatšing go dira dirolo tša dienywa, matutu goba dibeine. Seenywa se na le maemo a godimo a vitamine ya C le dibithamini tša B, eupša monkey dipeu tša namune ya kgabo di na le mpholo.
Kota e dirišwa go dira mmotlolo le tiiša dikita tša go aga, mola dikutu, medu goba dienywa tša go se butšwe di šomišwa kgahlanong le ge loma ke noga ka lebaka la boteng bja strychnine.. Matlakala a pšhatlegilego a ka šomišwa go alafa dišo, mola teye ye bogale go tšwa go medu e ka thuša go fokotša dika tša go tonya. Matlakala a hlwekilego pšhatlwa go dira selo sa phala go alafa dišo gomme seela go tšwa go matlakala a pšhatlegilego se ka gašetšwa bjalo ka sebolayakhunkhwane sa tlhago kgahlanong le dintadimela le koketša dikhunkhwane.
Matlakala a ka dirišwa go dira furu ya diruiwa le dienywa tše omilego (ka morago ga ge dipeu di ntšhwa) gantši di lokišetšwa go rekišwa bjalo ka diripana goba bjalo ka mapokisana a go kwagala a diletšo. Mohlare wa namune ya kgabo boima go gola/mela go tšwa godi peu, bjalo tsela ye kaone ya go wo phatlalatša ka go (hlomiwa/grafting). Go hloma/grafting ke ge dikarolo tše pedi tša sebjalo di kopanywago mmogo. E boima, gomme e rata go gola mo letšatšing ka botlalo, eupša e huetšwa tšhwaane. E ka dira mollwaneng goba tšhireletšo ya sebjalo.
Molaetša wa Temoša Kalafong
Tshedimošo ke ya mabaka a tša thuto le tša tshedimošo fela gomme e ka se hlathollwe bjalo ka keletšo ya kalafo. Tshedimošo ga se ya go ikemišetša go tloša keletšo ya kalafo ye e abiwago ke bašomi ba tlhokomelo ya maphelo.Translated by Lebogang Sewela