Mathata a ho Hlahisa ka Dikolobe

© Dr Jim Robinson
Ka mehlape e menyenyane ya dikolobe tse nang le ditshenyehelo tse theko e tlaase jwaloka matlo a hahilweng malapeng le phepo e theko e tlaase, ho na le bothata ba motheo; ha di na dikolobe tse rekisehang. Sena se bolela hore ha ho na dikolobe le nama e lekaneng bakeng sa ho etsa phaello.
Ho na le mabaka a fapa-fapaneng a sena empa a ka nna a bakwa ke mathata a ho ikatisa.
Mohlomong mohlape o na le dikolobe tse sa lokang kapa lenaneo la ho ikatisa ha le etswe kapa ha le latelwe. Ka lehlohonolo, dihwai tse nyenyane Afrika Borwa di ka ntlafatsa dikolobe.

Fumana Dikolobe Tse Loketseng Tsa ho Hlahisa

Ho theosa le dilemo tse lekgolo tse fetileng, ho na le mehlape e meholo, e mesweu, e holang ka potlako e ntseng e hola le e meholo e fetisitsweng ke beng ba Afrika Borwa mme diphatsa tsa dikolobe tsena di nnile tsa hasana ka mehlape ya moo. Sena se ekeditse bokgoni ba dikgomo tsa kgwebo ho hlahisa maemo a sa rerwang, empa sena se hloka tlhokomelo le taolo e eketsehileng.

Haeba ho na le mohlahisi wa nama ya kolobe ya nang le dikolobe tse ngata tse hlajwang, di tla etsa hore ho be le mohlape o motle wa mohlape wa diphoofolo tse nyenyane. Dikolobe tsena di na le diphatsa tsa lefutso tse tla hlahisa boleng ba mohlape mme di tla ba tlase ho feta diphoofolo tse kgethilweng.
Artificial Insemination (AI) ke tsela e potlakileng le e sireletsehileng ka ho fetisisa ya ho ntlafatsa diphatsa tsa lefutso tsa mohlape wa ho ikatisa. Sena se akarelletsa disebedisuwa tse ngata, ditsebo le ditshebeletso ho feta mohlape o hlahisang mehlape e ka tlaase ho ledinyane ka beke, o ka etsang hore o fane ka tse tshehadi tse 25.
E le molao o sa lokelang ho reka kolobe eo o sa e tsebeng ka letho - qoba ho reka le ho reka dikolobe - kaha sena se ka eketsa kotsi ya ho reka diphoofolo tse nang le malwetse le diphatsa tse mpe tsa lefutso. Bua le setsebi sa bophelo bo botle ba diphoofolo sebakeng sa hao bakeng sa tlhahisoleseding ka mafu a atileng le dithibelo leha e le dife.

Ho Khetha ho Hlahisa Tse Tshehadi

Mosebetsi feela wa e tshehadi ke ho hlahisa bana ba nang le phepo hantle, ba hodileng hantle ka makgetlo a mabedi ka selemo. Madinyane a maholo a tswetsweng a phela a na le monyetla ho molemi wa dikolobe haeba mme wa tsona a ka di fepa le ho di hlokomela ho fihlela dilemong tsa ho tshwa letsweleng.
Di Gilts (dikolobe tse nyenyane tse se nang balekane) le ho jala di ka kgethwa mohlapeng o teng malapeng kapa wa moahelani (o nang le dikolobe tse se nang mafu), hafeela ho ka sebediswa tse tshehadi tse molemo ka ho fetisisa ho basadi ba molemo ka ho fetisisa.

Ho Kgetha tse Tona

Sehwai se seng sa kolobe se lokela ho kenya chelete ka e tona e ntle. Ho arolelana le e tona ho ka lebisa ho hasaneng ha mafu a tshwaetsanwang ka thobalano pakeng tsa mehlape ya dikolobe. E tona e ka arolelanwa le dihwai tse ding ha melao e meng e sebediswa:
E tona e lokela ho tswa mohlapeng o haufi le lebelo le tshwanang la ho tsitsa le tlaleho ya katleho e atlehang.
E tona ha ya lokela ho amana le mosadi leha e le ofe eo a e sebeletsang mme o lokela ho iswa sebakeng se seng ka mora dilemo tse pedi ho qoba ho tswala.
Ho lokela ho ba le e tona bakeng sa basadi bohle ba 12 ho ya ho ba 16 mme ha aa lokela ho sebetsa ka makgetlo a mararo ka beke.

Potoloho ya ho Hlahisa Dikolobe

Ho hlahisa dikolobe di na le dipalo tse bonolo tse ka sebediswang ho lekanyetsa tlhahiso e rerilweng le ditekanyetso.
Tse shehadi di ba mochesong ka dibeke tse tharo. Di tla nne di amohele e tona ka matsatsi a mabedi kapa a mararo, nakong eo di lokelang ho kwalwa ka makgetlo a mararo nakong ya dihora tse 12 ho ea ho tse 24. Tlosa dikolobe tse tona hole le tse tsehadi pakeng tsa ditshebeletso le ho etsa bonnete ba hore ha di sitiswe ha di ntse di sebeletsa, tse ka nkang metsotso e leshome kapa leshome le metso e mehlano.
Haeba peo e hlaha ka matsatsi a 18 ho ya ho a 22 a chesang ka mora hore e behwa e bolela hore ho nyalana ha hoa atleha mme o lokela ho etswa hape ka ho kgetheha le e tona haeba ho le jwalo.
Haeba ho nyalana ho ne ho atlehile e tshehadi e tla ima ka matsatsi a 114 ho isa ho a 116 (dibeke tse 16 le matsatsi a mararo). O ka qeta nako ena dikampong tse bulehileng mme ho na le ba bang ba nang le moimana ("a ommeng") wa e tshehadi ho fihlela beke pele ho pepa.
Matsatsi a mmalwa pele a tswala e lokela ho iswa sebakeng sa bodulo se kgethehileng se nang le mealo e mengata - ditshiya tsa phaene di molemo ka ho fetisisa empa lehlokwa la koro, stover sa poone, furu ya teff kapa mefaolo e tla etsa.
Hangata e qeta nako e etsa sehlaha se setle kahobane se ka etsa bonnete ba hore ho na le dijo tse ngata tsa tlhaho le tlhahiso ya lebese.
Etsa bonnete ba hore o tlosa ntho leha e le efe e bohale kapa e robehileng le ho etsa sebaka se sireletsehileng sa sepakapaka - seporo sa madinyana a dikolobe kapa dikutu tse matla tse sireletsehileng ka hoo e ka bang 20 cm ho tloha fatshe le lerako se tla thibela ho senyeha ho hongata ha bana ba anyang.

Ho Boloka Tlaleho ho Polasi ya Dikolobe

Ngola matsatsi le diketsahalo tsa bohlokwa ka dikolobe tsa hao, ho ikatisa le ho fepa.
Sena se lokela ho kenyeletsa:
Nomoro ya e tshehadi (kapa lebitso la yona), e tona ho e sebeletsa, matsatsi a mocheso wa yona wa mocheso, letsatsi la yona le lebeletseng la ho furalla letsatsi le letsatsi la sebele la ho furalla.
Hape ngola dintlha tsohle tsa dikolobe tsa kolobe. Sena se lokela ho kenyelletsa lenane la dikolobe tse tswetsweng di phela le tse shweleng ha di hlaha. Hape, hlokomela lenane la dikolobe tse shwang nakong ya ho anyesa. Hape, ngodisa letsatsi la ho robala (hangata dibeke tse 4 ho isa ho tse 6) le dikolobe tse ngata tse atlehile ho tsoswa ke tse tshehadi.
Ho bohlokwa ho ngola ditsamaiso tse etswang nakong ya ho anyesa. Sena se lokela ho kenyelletsa lejwe la tshepe ho thibela phokolo ya madi nakong ya matsatsi a 3 ho isa ho a 6, ho kgetholla di gilts tse ntle (ho sa tsotellehe basadi), ho noa phekolo le diente, ho hlokomoloha tsebe ka seletsa se entsweng ka morero o nang le mohlala wa ho bala le ho etsa tattoo ka ho chesa mongolo letlalong e ngodisitsweng. Dikolobe tse tattooing ke tlhokahalo ya molao - bona karolo ho batsamaisi ba difoki.

Translated by Bongani Matabane