Tinkinga Tekuhlanganiswa kwe Tingulube

© Dr Jim Robinson

Kumhlambi lomncane wetingulube ngelufakelo lolungakaduli lwelinani njengekwakha tindlu tasemakhaya kanye nekudla lokushiphile, kukhona inkinga lemile; kungabikho kwetingulube letitsengiswako. Loku kuchaza kungabikhona kwetingulube letenele kanye nenyama yekwenta imali.
Kunetizatfu letiningi letehlukene taloku kepha kungaba yintfo lebangelwa kakhulu tinkinga tekuhlanganiswa. Kungaba kutsi kumbe lomhlambi awunato tingulube letikahle noma luhlelo lwekuhlangana alukakheki kahle noma alulandzelwa. Ngenhlannla, bafuyi betingulube letincane eNingizimu Afrika bangatfutfukisa lokuhlanganiswa kwetingulube.

Tfola Lenhlobo Yekuhlangana Lengiyo yeTingulube

Ngetulu kweminyaka lengetulu kwelikhulu, indlela lecondzile lendze, lemhlophe, lekhula – ngekushesha netingulube letindzala letinsikati letikhicita kakhulu kanye naletindvuna tingulube tesiganga tahanjiswa bahlanganisi base Ningizimu Afrika futsi insotja yaletingulube seyisakateke kuwowonkhe umhlambi wakuleyondzawo. Loku sekukhuphule lelitfuba lekutsengisa umhlambi kwentela kukhulisa ngetimo tangekhatsi, kepha loku kudzinga kunakekelwa kakhulu nekukhatsalela.
Uma kukhona lowenta inyama yengulube letsengiswako lonaletintfo letihlaba tingulube, loku kungenta sitoko lesikahle kakhulu semhlambi lomncane lohlanganiswako. Letitingulube tinensotja lengaphakamisa lizinga lwalomhlambi futsi lingabita ngaphansi kunaleto tilwane letihlanganiswako letisetulu.
Artificial Insemination (AI – Kujovwa Lokwakhiwe) yindlela lephangisako nalephephile yekutfutfukisa sigaba sensotja yemhlambi lohlangene. Loku kufaka tindlela letiningi, lokugadziwe kanye nalokuphumako kunemhlambi lokhokha lokuncane kunesicumbi sinye ngeliviki lokungenta, kutsi kunalokuphansi kunetingulube letindzala letinsikati letingulu kwemashumi lamabili nesihlanu.
Njengemtsetfo munye kumele angatsengi noma nguyiphi ingulube longati lutfo ngayo – balekela tintfo letitsengiswa ngemanani laphansi kanye netingulube letincanjelelwako – njengoba loko kungakhuphula ingoti yekutsenga tilwane letinetifo naletiphansi ngensuotja. Khulumisana nangcongcoshe wetemphilo tetilwane kuleyondzawo kwentela lwati ngaletotifo kanye nalokumele kungentiwa.

Kukhetsa Luhlobo Lwatinsikati Letitohlanganiswa

Umsebenti longuwona wengulube lendzala lensikati kukhicita letiphilako, letikhula kahle letilunyulwako kabili emnyakeni. Sicumbi saletincane letitalwa tiphila lekuyintfo lelungile kubafuyi betingulube umangabe make wato angatipha phindze atinakekele kuze kufike sikhatsi sekulunyulwa.
Letincanye (tingulube letincane letisengakahlangani) netingulube letindzala letinsikati tingakhetfwa kulelikhaya lato leliphilako lemhlambi noma kumakhelwane (netingulube letite – tifo), ngekunikwa loko lokungaba nguletinsikati letikahle letisuka kubomake labakahle tiyasetjentiswa.

Kukhetsa Ingulube Lendvuna Yasesigangeni

Umfuyi wetingulube kumele afake imali kungulube lendvuna lekahle. Kuhlephulelana ingulube lendvuna kungachubela ekusakateni kwekutselelana ngetifo tasecansini phakatsi kwemihlambi yetingulube. Lendvuna ingulube ingasetjentiswa bafuyi lababili ngaphandle nangabe imitsetfo ifakeka kahle:
Lelendvuna ingulube kumele ichamuke kumhlambi lodvutane losesigabeni lesilinganako kanye nembhalo wekuhlangana loyimphumelelo.
Lengulube lendvuna kumele ihlobane naleyo lensikati letoyibona futsi kumele isuswe iye kulenye indzawo ngemuva kweminyaka lemibili kwentela kubalekela kungahlangani.
Kumele kube nalendvuna kutingulube letinsikati letilishumi nakubili kuya eshumini nesitfupha futsi kumele ingasiti ngetulu kwamaviki lamatsatfu ngeliviki.

Umjikelo Wekuhlangana weTingulube

Kuhlanganisa tingulube kunetinombolo letilula letingasetjentiswa kwentela kukala lomkhicito lohleliwe kanye nelizinga.
Letinsikati tifika ekushiseni kumjikelo wemaviki lamatsatfu. Titohlala tibaleka leletindvuna emalanga lamabili noma matsatfu, ngesikhatsi lapho ngabe beseyihlangene nayo emahlandla lamatsatfu kusuka eshumini nakubili kujya emashumini lamabili nakube emahora. Khweshisa lelendvuna kuleyo lensikati emkhatsini walokusebenta bese ubanesiciniseko kutsi akaphatamiseki ngesikhatsi sakhe sekunakwa, lekungatsatsa imizuzu lelishumi noma lelishumi nesihlanu.
Umangabe leletinsikati tingena kumjikelo wekushisa ngetinsuku letilishumi nesiphohlongo kuya kumashumi lamabili nakubili ngemuva kwekunakwa kusho kutsi lokuhlanganiswa akukabi yimphumelelo ngako kumele anakekelwe futsi lokungaba kahle kutsi kube ngulenye lendvuna uma ikhona.
Umangabe kuhlanga kube yimphumelelo lelensikati itomitsa likhulu nakunye nakune kuya ekhulwini nakunye nesitfupha ngemalanga (emaviki lalishumi nesitfupha kanye nemalanga lamatsatfu). Angacitsa lesikhatsi sakhe enkambu levulekile naletinye letimitsi (“letomile”) tingulube letinsikati ngaphambi titale (kubeleka).
Emalanga lambalwa ngaphambi kwekutala lengulube lensikati iyasuswa imikwe lapho kwakheleke khona nemibhedze leminingi – imitfolo lehwayiwe ikahle kepha neti straw temabele, sinyani semmbila, sigadla setjani noma lokujutjwe ensimini kungabakahle.
Uvama kucitsa sikhatsi lesiningi enta indlela yesilulu lesikahle ngoba lapho kungabanesiciniseko kutsi kutitalela lokuningi kanye nekwakheka kwelubisi.
Yiba nesiciniseko kutsi ukhweshisa konkhe lokucijile noma lokufile bese wakha indzawo yekubalekela – indzawo yekutalela noma sigodvo lesicinile lesisindzako lesibekeke kahle esiyilweni lesingaba ngemasentimitha lamashumi lamabili kanye nelubondza loluvikela kushayisana kakhulu kwaletimunyako.

Kugcinwa kwemibhalo eKufuyweni kweTingulube

Bhala phansi tonkhe letinsuku letibalulekile kanye nemisebenti yetingulube takho, kuhlangana kanye nekudla. Loku kumele kufake:
Inombolo yalelensikati (noma libito layo), lelendvuna lebeyisita lelensikati, tinsuku temjikelo wekushisa kwayo lelensikati, tinsuku letigadziwe tekutala kwayo kanye nelusuku lolungilo lwekutala.
Phindze bhala phansi tonkhe letintfo taletingulube letincane. Loku kumele kufake inombolo yaletingulube letincane letitelwe tiphila naleto letitelwe tifile. Phindze, bhala phansi inombolo yetingulube letincane letifako ngesikhatsi sekumunya. Phindze, bhala lolusuku lekulunyulwa (kuvame kuba ngemaviki lamane kuya kulasitfupha ngebudzala) bese ubhala letingulube letincane letikhuliswe ngemphumelelo nguleyo ngulube lendzala lensikati.
Kubaluleke kakhulu kubhala lomsimeto lowentiwe ngesikhatsi sekumunyisa. Loku kumele kufake umjovo wensimbi kwentela kuvikela ianemia emalangeni lamatsatfu kuya kulasitfupha, kutfola letinsha letikahle (letinsikati letisengakahlanganiswa), kunaka kwelappha kanye nekujova, kubhoboswa kwetindlebe kwentela sizatfu lesitsite – kwenta intfo leyakhelwe tinombolo kanye nekwenta umbhalo longumbhalo lobhalisiwe. Kubhala tingulube sidzingo lesisemtsetfweni – buka sahluko ekunakekelweni kwaletilunyulwako.

Translated by Phindile Malotana