Lefu le sa Lebellwang ho Dikolobe

©Glenneis Kriel
Ha o bua le dihwai tse ding tsa dikolobe, di tla o bolella hore hangata dikolobe ha di bontshe matshwao a lefu, ka ho bolawa ka tshohanyetso kapa ho shwa ha tse ding ka ho fetisisa e le sona feela pontsho ya hore ho hong ho phoso. Bothata ke hore ho na le mabaka a fapaneng a hore na ke hobaneng ha kolobe e ka fumanwa e shwele ntle le ntho leha e le efe e hlahang kapa sesosa sa ho kula, e leng se etsang hore e be habohlokwa haholo hore sesosa sa lefu se tsejwe ho thibela ho lahlehelwa ho eketsehileng.
Molemohadi, haholo-holo haeba o ntse o le mohlokomedi, ke ho botsa ngaka ya bophelo bo botle ba diphoofolo kapa ya diphoofolo hore o thuse ho tseba sesosa sa lefu, ka ho iketsetsa modumo kapa ho nka sampole ya madi. Ho eketseha ha thekenoloji ya digital ho etsa hore ho kgonehe ho buisana le dingaka tsa bophelo bo botle ba diphoofolo le ditsebi tsa bophelo ba diphoofolo le ho ba romela ditshwantsho tse tla thusa ka ho hlahloba.

Ho shwa ka tshohanyetso ho ka nna ha eba teng ka lebaka la ho tswa kotsi, ho tsieleha, ho hloleha ha pelo, lefu la porcine, lefu kapa chefo.

Ho Hloleha ha Pelo

Basebetsi ba dikolobe tsa Afrika Borwa bukeng a yona ya tlhahiso, Pigs for Profit, e kgetholla ho hloleha ha pelo e le e nngwe ya disosa tse kgolo tsa lefu la ka tshohanyetso. Ho hloleha ha pelo, ho ya ka buka ena, hangata ho bakwa ke lefu la pelo dikolobenyaneng kapa lefu la pelo ho dikolobe tse kgolo.

Porcine Stress Syndrome

Porcine stress syndrome ke lefu la diphatsa tsa lefutso le etsang hore dikolobe di shwe ka tshohanyetso ka lebaka la ho hloleha ha pelo ka lebaka la ho sitwa ho sebetsana ka katleho le kgatello ya kelello; mohlala, haeba e tletse haholo, ka lebaka la kgatello ya mocheso, kapa nakong ya dipalangwang, kapa pele ho polao. Diphoofolo tse anngweng ke lefu lena di atisa ho hlahisa nama e hlakileng, e bonolo le e feteletseng e tliswang ke tahlehelo ya moruo. E le ho thibela bolwetse bona, dihwai di lokela ho sebedisa dihlahiswa tse hlahisang diphatsa tsa lefutso.

Malwetse

Malwetse a mangata a tshwaetsanwang le maemo a ka nna a fella ka lefu la tshohanyetso, ho akarelletsa Classical kapa African Swine Fevers le baktheria le a kokwana-hloko a bakang septicemia, pneumonia e matla kapa letshollo.
Ho bohlokwa ho fumana hore na o hlahlojwa ka tsela e nepahetseng jwang hore o tsebe sesosa sa lefu le ho thibela ho lahlehelwa ho eketsehileng. Bongata ba malwetse a tshwaetsanwang le maemo a ka thibelwa ka mekgwa e metle ya ho tsitsa le mekgwa ya bohlweki, ka ho fepa dikolobe phepo e nepahetseng le ho fokotsa kgatello ya diphoofolo ka hohle kamoo ho ka kgonehang. Diente di teng ho thibela mafu a mang empa di lokela ho bolokwa le ho tsamaiswa ha di laetswe ka diphello tse ntle.
Sheba ngaka ya bophelo bo botle ba diphoofolo kapa ba diphoofolo ka kalafo e nepahetseng ya mafu ana, a ka nnang a hlaha ho tloha dikokwana-hloko ho ya ho dikolobe tsa dikolobe tse kulang haeba ho se na phekolo.

Ho Chefo

Dikolobe di ka bolawa ke chefo, ka lebaka la ho feta tekano ya meriana, di ja semela se chefo kapa ho na le ho hong ho chefo metsing kapa phepo. Ho lemoha sesosa sa chefo, dihwai di eletswa ho ithuta histori ya dikolobe, ka ho sheba hore na dikolobe di amehile jwang le ho kgetholla diphetoho ditlwaelong tsa bona kapa ho fepa kapa metsi a bona.
Ka mohlala, dikolobe di ka shwa hobane di fepehile ka dijo tse nang le sodium e phahameng. Mefuta e latelang ya chefo e fumanwe e ka amanang le lefu la tshohanyetso: algae; dimela tse itseng; letswai, arsenic; selenium; matheba a mashala; koporo; ethylene glycol; dikokwana-hloko; iron dextran; meriana e bolayang dikokonyana e itseng, tekanyo e fosahetseng ya meriana e itseng; warfarin le dikhase tse chefo, tse kang carbon monoxide le hydrogen sulphide.
Kopa ngaka ya bophelo bo botle ba diphoofolo kapa ya diphoofolo ho o thusa ho tseba sesosa sa lefu le ho fedisa sesosa sa ho thibela ho lahlehelwa ho eketsehileng.

Translated by Bongani Matabane