Lekala le telele kela phepo merohong e jewang Afrika Borwa mme e wela ka tlasa kgobokanyo ya makala a meroho e tsebahalang. Pele pele hono kgoleha hore pele hono lengwa nakong tsa boholo holo Ekgepeta mme nako ho yaka hore ke moroho wa maEkgepetaka se Arapo. Mme e bapetse karolo e kgolo haholo setsong sa Majuta ke ka hoo lebitso’ boreledi ba Majuta’. Semela sena Afrika Borwa se tsebahala ka hore ke semela se hlaha kappa okra mme e fumanwa dibakeng tse omelleteng tsa Afrika le bohare ba Bochabela. Bothelele ba Majuta bo funanwa moo holing hlaha kappa haufinyana kappa mabapimahae hola KwaZulu-Natal, Limpopo, Bochabela Kapa le Mpumalanga (Bochabatsatsi) di porofenseng tsena mona Afrika Borwa.
Semela sa Majuta ke sehlaiswa s hlahang ka selemo se phahame ka seemo mm eke morina o dipakeng tsa 20 cm le 1.5 m ka botelele hoya ka khathiba. Makala a teng a foreshe le boforeshe ba ho thunyaha teng di kotulwa ele dijo. Makala a teng a sebediswa ele kalafo lefung la senya, gonorrhea le moroto otswang ha bohloko. Kutu ya teng e kgorofo e sebediswa ele sehlaiswa ho alafa ho etsa masala le pampiri ha patsi e bofefo eka sebediswa ho etsa mollo. Thuto etswang univesiting ya Fort Hare e bontshitse hore Makala a Majuta a phahame boleng ba phepo hofapale le khabeche le moroho.
Hoja Dijo tsa Majuta
Makala a dijo tsa Majuta a nale phepo entle haholo, e phahame ka diporotheini 4.5%, e rihile ka karotene, aene, porotheini, khalisiamo, diaha mmele tsa B, folate, divithamini C le E, le faeba ya phepo. Leha ho ratwa hore moroho wa majuta otshwana le sepinichi, tshwaro ya teng le tatso di fapane; tatso ya teng e tsamaisana le konofolo le sirilamunu. Moroho wa Majuta mahlaku a teng a bidiswa hangata ba a bidis aka khoho enang le tatso ya konofolo le ho omiswa mme e fepelwe ka raese. Mahlaku ateng a ka jowa antes ale tala kappa wa a pheya fela aba manyane ha o a pheya jwalo ka okra.ha o lokisa Makala a teng, jwalo ka dierekisi o kopanya ka moroho wa Majuta ho etseha hore hobe bobebe bakeng la ba baholo hore battle ba hlafune le ho kwenya.
Ho fokotsa bonyane baekhaboneiti eka kopanngwa le metsi a belang. Makala a manyane a kopanngwa ho etsa salate. Mahlaku a omisitsweng a kopanngwa ho tiisa sopho kapa eka kopanngwa le folouru. Le ha ho tswile pele hore ho jewe hontse hole foreshe, raka ya bophelo ya moroho ona wa Majuta, Makala aka eketswa ka ho omelliswa; hophehwa kappa bona bo foreshe boka phuthwa eka ke dibolo kappa ho omiswa letsatsing. Ditholwana tseso kotulwi dika omiswa mme tsa etswa phofo ho lokisetswa moro.
O ka Hodisa Moroho wa Majuta Jwang
Moroho wa Majuta ke o mong wa dintho tse tswileng pele haholo ka ho jala hotswa peong, o jala 10 cm hotswa moleng, ka sekgahla sa 5-6 kg hektara ka nngwe. Mme odi inele pele ka metsing a futhumetseng nako ya hora tse 24. Ho molemo ho e jala nakong ya sehla sa pula. Moroho wa Majuta o mamella haholo maemong afe kappa afe a mobu. E kgetha maemo a moo ho futhumetseng mme abe pakeng tsa 16 le 25 fela e tshaba komello mme eka lengwa meriting.holekeha ho tlwaelehile kamorao ha holengwa.
Diphuputso ka tsa batemo ke hore moroho ona o phahamiswa ke manyolo ha holo holo ke naetrojene e kenyelleditseng khalsiamo le mankanisi mobung ho phahamisa tswelopele ya faeba le ya Makala a moroho Diphoofolo tse ruwang lapeng tse ratang moroho ona ke dikgo, marutle, mokone le diboko e sitana le letsetse maleshwane. Kutu eka kgona ka dijalo tse potollohang le ho sebedisa dintho tse phahamileng. Makala aka kotulwa hotlowa matsatsing a 30-60 ka mora ho lengwa kappa pele ditholwana dika kguwa holatela ka phapang ya teng. Kotulo ya nako le nako (bekeng tse pedi kappa tse tharo) boleleng ba sehla.
Translated by Sebongile Sonopo