Umkhicito we Oyili yema Olive

©SA Olive

iNingizimu Afrika ikhokha lizinga lelisetulu, kepha sisindvo lesiphansi se oyili yema olive, ayikavami kukhokha lokwenele lokunetisako lokungukunye kwakutsatfu lokufunwako. Ibe,iNingizimu Afrika inake kuhambisa oyili ema olive, ikakhulu kumave ase Afrika lafana ne Namibia (lengaba ngemathani lamakhulu lamatsatfu) ne Botswana (lenemathani lamakhulu lamabili), kepha phindze nemathani lamashumi lasihlanu ku UK (tinombolo temnyaka wa 2017).

Tindzawo te Mkhicito we Oyili yema Olive

Ngekusho kwemphumela we Hortgro, emahekitha latinkhulungwane letimbili nemakhulu lasiphohlongo nemashumi lamane nemfica wema olive lalinywa eNingizimu Afrika. Loku kwenta kukhula kwa 110% ekulimeni lokungetulu kweminyaka lelishumi kusuka ngemnyaka wa 2008 ngesikhatsi emahekitha layinkhulungwane yinye nemakhulu lamatsatfu nemashumi lasihlanu nesikhombisa alinywa. Kuhluma lokukhulu ekulimeni kwenteke esigodzini sase Cape Town, lapho khona inhanyelo lensha seyikhule nga 640% - kusuka kumahekitha lamashumi lasihlanu nesitfupha ngemnyaka wa 2012 kuya kumahekitha lamakhulu lamane nelishumi nakune ngemnyaka wa 2018.

Lomkhicito we oyili yema olive eNingizimu Afrika ubukwe eWestern Cape na 93%, tibe letinye tifundza, ngaphandle kwe KwaZulu – Natal, tingetetela emkhatsini wa 1% na 3% ngayinye kumkhicito lophelele we oyili ye olive yase Ningizimu Afrika.

Ngemnyaka wa 2018, beyikadze ingetulu kwelikhulu nemashumi lasikhombisa labhaliswa ema olive lalinywa eNingizimu Afrika. Lokungba nguhhafu kwaloku kwakulinywa ngaphansi kwemahekitha lasihlanu. Kube, lishumi nakunye kwalokwalinywa lokukhula kwaba ngulokwalinywa ngetulu kwemahekitha lamashumi lasihlanu. Lababakhiciti bakhokha, ngalokuphelele, 44% wenhlanyelo yase Ningizimu Afrika.

Kuvunwa kwe olive eNingizimu Afrika kwenteka emkhatsini wenyanga Yendlovu Lenkhulu nenyanga yeNhlaba noma ya Kholwane. Bo oyili bayakhokhwa bese ngenyanga yeNgci noma ye Nyoni lokuvuna kwemnyaka kwema oyili yema olive lamasha kukhona.

Umkhicito Lomkhulu we Oyili yema Olive

Bakhicito bemhlaba be oyili yema olive ngemave lase Mediterranean eMiddle East. Phakatsi kwalamave lasebangeni lelishumi Spain, Italy, iGreece, iTurkey, iSyria, iTunisa, iMorocco, iAlgeria kanye ne Portugal.

Umkhicito we oyili yema olive mhlabawonkhe ucatjangwa kutsi utokwehla nga 5.5% kuya ku 3.130 ngemathani latigidzi ngemnyaka wa 2018/19 sikhatsi sekuvuna, ngekusho kwa Khansela we Oyili Ngaphesheya (International Olive Council – IOC).

Emave labona kwehla lokukhula lokungetulu kwa 50% wemkhicito wawo kwakuyi Tunisia ne Argentina. Lamanye emave labona inking lenkhulu  yekungavunywa ngemkhicito afaka iGreece nga 35%, ne Turkey nga 30%. eItaly, simo selitulu lesibi sabulala tihlahla letitigidzi letimashumi lamabili nesihlanu, lokwachubela ku 38% wekwehla kwemkhicito. Ngekunganaki loku, iItaly isele yesibili kuletikhicita lokukhulu nge oyili yema olive, ngemuva kwe Spain.

Umngenisi lomkhulu wemhlaba nge oyili yema olive yi USA, ingensia emkhatsini wa 35% na 40% wemkhicito wemhlaba libe lelive linemali yentsengo lephansi nga 1.3 wemalitha ngemnyaka. Batsengi labakhulu mhlaba wonkhe ngema Gree, emalitha lamashumi lamabili ngemnyaka, iSpaniards ngemalitha lalishumi nakutsatfu nema Italian ngemalitha lalishumi nakunye.

Kungena kwe Oyili yema Olive

Ngekusho kweluhla lwa Hortgro, iNingizimu Afrika yangenisa lokungaba ngemathani latigidzi letisitfupha nemakhulu layimfica we oyili yema olive ngemnyaka wa 2017. Lokungaba ngu 70% kwasuka eSpain bese 19% wasuka eItaly. Lokwangena kuchamuka eArgentina kubukeka ngatsi kwakhula ngemnyaka wa 2015, kepha solo kungetetela 2% walokuphelele kwe oyili yema olive leyangeniswa eNingizimu Afrika.

Translated by Phindile Malotana