Afrika hu bveledziwa zwithu zwa maimo a nntha, fhedzi hu ya vha na mapfura ane avha uri asi manzhi, ane aya balelwa u fusha kararu kha shango lothe. Fhedzi naho zwo ralo vha ya kona u isa haya mapfura kha manwe mashango, kanzhi kha mashango a Afrika u fana na Namibia (zwine zwa swika 300 tonnes), fhedzi na 50 tonnes ine ya vha i tshi khou ya Uk ndi mbalo dza 2017.
Hune Mapfura Haya Abveledziwa Hone
Uya nga ha muvhigo wa Hortgro, 2 849 ha ya dzi olive yo tavhiwa Afrika Tshipembe. Hezwi zwo thusa kha u gonya nga 110% kha u tavhiwa lwa minwaha ya 10 ubva nga 2008 he ha vha hu tshi tou vha na 1 357 ha ya zwimela zwo tavhiwaho. U tavhiwa huhulwane ho vha hu Cape Town, hune zwimela zwiswa zwo gonya nga 640% - ubva kha 56 hectara nga 2012 uya kha 414 nga 2018.
Zwa u bveledziwa ha mapfura a Olive Afrika Tshipembe zwo dala nga maanda western Cape ine ya vha na 93% ngeno huna uri manwe mavundu u fana na Kwazulu Natal hu tshi tou vha na 1 % na 3% kha mavundu kha mbalo yo fhelelaho ya u bveledziwa ha Olive Afrika Tshipembe.
Nga 2018 ho vha hu tshi tou vha na vhathu vha 170 vho di nwaliselaho u tavha miri ya dzi olive Afrika Tshipembe. Vhane vha swika nga vhukati vho vha vha tshi vha vha tshi khou lima fhedzi hectara thanu fhedzi. Hafha vhabveledzi vho vha vha tshi bveledza zwithu zwine mbalo ya hone yo fhelala ha vha 44%.
U kaniwa ha mapfura a Olive Afrika Tshipembe zwi vha hone vhukati ha nwedzi wa Thafamuhwe na Fulwi na Fulwana. Mapfura aya kona u bviswa nga Thangule uya kha Khubvumedzi hu ya vha na u kaniwa ha mapfura ane avha uri ndi matete.
U Bveledziwa ha Mapfura a Olive Kha Lifhasi
Vhathu vhane vha tou vha vhone vhahulwane kha u bveledza mapfura a olive ndi mashango ane anga Mediterranean na Middle East. Nntha ha manwe ane avha kha a fumi a khwinesa ndi Spain, Italy, Greece, Turkey, Syria, Tunisia, Morocco, Algeria na Portugal.
Ine ya bveledziwa kha shango lothe hu ya humbuleliwa uri inga tsa nga 5.5 % uya kha 3.130 million tons nga 2018/19 nga khalanwaha ya u kana uya nga vha International Olive Council (IOC).
Mashango ane vha khou tshenzhema uwa nga zwine zwa swika 50% kha zwine vha bveledza zwone ndi Tunisia na Argentina. Manwe mashango e na vhone vha tangana na vhuthada kha u bveledza ndi Greece nga 35%, na Turkey nga 30%. Hangei Italy, mutsho u si wavhudi wo tshinyadza miri ine ya swika million. nga nnda ha hezwi, Italy ho dzula hu kha vhuiomo ha vhuvhili kha vhane vha tou bva phanda kha u bveledza mapfura a Olive vho rangiwa phanda nga Spain.
Shango line la tou vha lone lihulwane kha u fha vha Afrika tshipembe mapfura haya ndi USA, iney a disa vhukati ha 35% na 40%, kha ine ya bveledziwa kha lifhasi fhedzi naho zwo ralo ina vhali vhatuku vhane vha tou vha 1.3 litre/kha muthu nga nwaha.
Kha shango lothe vhathu vhane vha tou vha vhali vhahulwane ndi Greeks, 20 litres/muthu nga nwaha, Spaniards 13 litres na Italians 11 litres.
U Diswa ha Mapfura a Olive
Uya nga tshitatistiki tsha vho Hortgro, Afrika Tshipembe vha ya tanganedza zwine zwa swika 6 900 tonnes ya mapfura a olive nga 2017. Zwine zwa ita 70% zwo vha zwi tshi khou bva Spain na 19% ine ya bva Italy na zwine zwavvha zwi tshi khou bva Argentina zwi sumbedza zwi tshi khou hula ubva nga 2015, fhedzi naho zwo ralo ho kona u dzhenelela 2% ya mapfura ane ada Afrika Tshipembe.
Translated by Khalirendwe Nekhavhambe