Oyili we Buchu Wekuvelela iEmagilebisi Lamancane Lomisiwe Lamnyama

©Alice Notten of Kirstenbosch
iBuchu ('boegoe' nge sibhunu) ligama lelihlangene nencenye yetinhlayiya temacembu ekuvela kwemndeni weRutaceae futsi ibekelwe linani ngetintfo temitsi mhlabawonkhe. Isetjentiswe eNingizimu Afrika iminyaka bantfu bema San kanye nema Khoi kwentela kuvala/kumisa tinkinga tekugaya, umkhuhlane kanye nekugula lokwentiwa buhlungu bemamasela kanye nalapho kuhlanga khona ematsambo nyalo luvelo lolufakwe linani emitsini kanye nasekudleni. Bahlali bekucala eNingizimu Afrika bafaka emacembe nevinegar kanye nebrandy base basebentisa kona kwentela nabacumbile, tibungu kanye nekukhonona kwesisu.
Mabili kuphela emacembu eAgathosma crenulata (licembe-lelidze le buchu) ne Agathosma betulina (licembe lebuchu leliyindingilizi) tinelinani lentsengo ye oyili yawo. Lolokuphumamk kungaba liphesenti linye kuya kumabili etintfo letinsha. Le oyili letsetfwe isetjentiswa etintfweni tekugcobisa/tekutakha, njengeliphunga lelimnandzi (kwentela kuphocelela kuvela kwemagilebisi lamnyama lamancane lomile) kanye nemhlobiso/kushintja libala lekudla. Ngendlela yemutsi isetjentiswa ekwelapheni kungalungi kwetinso kanye netinkinga tesifuba.
Le Buchu nayo ikahle ayishi malula futsi isetjentiswa kumafutsa latsandvwa bantu, atsengiswa njengemanti ebuchu noma njenge oyili lengiyo ngendalo. Lamacembe alesihlahla atintfo tekuklina ngemvelo phindze anika kukhululeka etinhlungwini letibakhona nawusesikhatsini kanye nasekutingcoliseni. Oyili we Buchu utsandza sigaba seGRAS - kahlekahle itsatfwa njengekutsi iphephile - i FDA kanye Nenyonyane yase Europe.
Ngenca yalinani lelisetulu lale oyili kantsi futsi iyinkinga kumakholoni asehlatsini, balimi sebacale kuyilima lebuchu njengenhlanyelo yentsengo. Le Buchu ikalekile etindzaweni letehlelako talentsaba lesWestern Cape. Ngentsengo kukhona tihlahla ePiketberg, Citrusda; ne Cederberg. Le Buchu itsandza sihlabatsi, sihlabatsi lesidonseke kahle ema esidi ingalinywa ngetindumbu.

Inchazelo Yemutsi

Lwati lwalemfundvo kanye netidzingo telwati kuphela ngekutsi kungahle kungatsatfwa njengekucebisa ngekwemutsi. Lolwati alukahlelwa kutsi lumelele kucebisa ngekwemutsi noma kwelapha lokunikwa tati letibuke temphilo.

Translated by Phindile Malotana