Oli ya Buchu ya Tatso ya Borekhu bjo Boso

©Alice Notten of Kirstenbosch
Buchu (‘boegoe’ ka Seafrikanse) ke leina la go tlwaelega la maloko a menkgo a lelapa la Rutaceae gomme le yona ka go tura ka lebaka la dithoto tša yona lefase ka bophara. E šomišwa ka Aforika Borwa dingwagakgolo ke MaSan le MaKhoi go fediša dipelaelo tša tšhilego, phišo le bolwetši bja go ruruga ga dikopanyo le digoba bjale ke setswaki sa go tura ka diintastering tša dihlare le dijo. Bafaladi ba mathomo ka Aforika Borwa ba inetše matlakala ka binikeng le boranting gomme ba e šomišwa bjalo ka mathata a tšhilo, diboko le dingongorego tša mpa.
Diphedi tše pedi fela Agathosma crenulata (buchu ya matlakala a matelele) le Agathosma betulina (buchu ya matlakala a nkgokolo) e na le boleng bja kgwebo oling ya yona. Poelo e ka ba 1-2% ya sedirišwa se se mpsha. Oli ya go monolwa e šomišwa bjalo ka ditlolo, bjalo ka senkgiša botse (go tsentšha tatso ya borekhu bjo boso) mohlodi wa mmala dijong.
Go tša kalafo e šomišwa go alafa go sa šome botse ga pshio le dingongoregong tša kgara. Buchu gape ke thibela thurugo ya makgonthe gomme e šomišwa bjalo ka ditlolo tša ga bjale, e rekišwa bjalo ka meetse a buchu goba bjalo ka oli ye hlwekilego.
Matlakala a sebjalo ka sentšha tšila sa tlhago gomme sa aba kimollo ya tlhago ya bogatšu bja go ya kgweding go pipitlelwa. Oli ya Buchu e ipshina ka maemo a GRAS - ka kakaretšo e amogetšwe bjalo ka ye e bolokegilego - ke FDA le Dinagakopano tša Yuropa.
Ka lebaka la theko ya godimo ya oli le go tšhošetšo go bodulo bja lešokeng ya dihlopha tša balemi ba thomile go lema buchu bjalo ka dibjalo tša kgwebo. Buchu edula ka ditshekamong tša ka fasana tša dithaba tša Kapa Bodikela. Go na le dipšalo tša dibjalo tša ka Piketberg, Citrusdal le Cederberg.
Buchu e rata sehlaba, mabung ao esiti ao a gamotšwego ga botse gomme di ka bjalwa ka peu.

Molaetša wa Temoša Kalafong

Tshedimošo ke ya mabaka a tša thuto le tša tshedimošo fela gomme e ka se hlathollwe bjalo ka keletšo ya kalafo. Tshedimošo ga se ya go ikemišetša go tloša keletšo ya kalafo ye e abiwago ke bašomi ba tlhokomelo ya maphelo.

Translated by Lawrence Ndou