Lintongomane le Mangongo Lingavikela Yini Kuphuma Kwetinwele?

© SAplants
Tihlahla te Mangongo (Schinziophyton rautanenii), lesiphindze satiwe ngekutsi ngemanketti, titfolwa eAfrika lese ningizimu kakhulu eKalahari lenemhlabatsi weludzaka loshebelako. Sitjentiswe njekudla kanye nentfo yekunakekela sikhumba (emafutsa lagcotjiselwa lilanga kanye nemafutsa etinwele nemvelo) asetjentiswa bantfu bakulendzawo esikhatsini seminyakaletigidzi. Sitfwele i esidi lekhweshile lesebenta ngelilambu le UV lelakha sigaba se oyili levikela lesikhumba kanye netinwele. Lenhlavu yalo oyili iphakeme nge zinc (Zn) lekungeta kulendlela yekuvikela.
Linani-lalesitselo seliplum, lesingaba ngu 3.5 ngebudze bemasentimitha, libukeka njengemacandza lashelelako futsi awa emhlabeni kusuka ngenyanga yeNdlovu lenkhulu kuya enyangeni yeNkhwenkhweti kutsi sivutfwe. Sitfwala sigadla lesincama senyama kanye nesikhumba/sigogo lesilikhuni netinhlavu ekhatsi. Lesitselo sidliwa ngema kudu kanye netindlovu, 'lekususa' le tinhlavu 'letihlobile' kusicumbi lesihlobile... Uma sivunwe-ngesandla, lenyama yalesitselo ifuna kuklinwa ngaphambi kesigogo sigamulwa khona kutotsatfwa lo oyili kuletinhlavu. Letinhlavu letikudla tingashiswa futsi tivelela njenge lintongomane lelipatalele noma inhlobo yelintongomane.
Letitselo tivunwa-kakhulu futsi tingakhokha ne oyili leningi nakukhicitwa le oyili kepha lobulukhuni bekutsatsa lencenye lelula ngusona sizatfu lesenta kuphatfwa kabi kwe mangongo kutsi ikaleke phambilini. Lencenye lelula lengekhatsi itfwele iphrotheni lengaba ngu 25%, lifutsa lelingaba ngu 50% kanye na vithamini E lophakeme (tocopherol) itfwele-560 mg ngelikhulu lema gm encenye lelula lengekhatsi. Inetindlela te saponification letenta le oyili ibelusito etinsipheni.
Lo oyili welintongomane lelishonako/lelimnyama leMangongo liyadonsa, liphindze likhokhe futsi liphindze lakhe ngenca esidi ye linoleic leyitfwele (emkhatsini wa 30% na 54%) futsi isetjentiswa ekunakekeleni sikhumba(njengentfo yekususa, kugcobisa kanye ne emollient) kanye nentfo yetinwele. Le phrotheni lephakeme kanye nekutfwalwa kwe oyili kwenta le oyili yemangongo intfo yekwelapha lekahle yetinwele letomile kanye naletishwilene futsi ingasita kuvikela kuphuka/kuphuma kwetinwele. Njenge oyili yekushikisha ngayo umtimba, le oyili yemangongo ikhulula kucacabuka kwesikhumba phindze isite ngekupholisa tilondza ngekukhulisa kubuyisa tinhlayiya temtimba.

Inchazelo Yemutsi

Lwati lwalemfundvo kanye netidzingo telwati kuphela ngekutsi kungahle kungatsatfwa njengekucebisa ngekwemutsi. Lolwati alukahlelwa kutsi lumelele kucebisa ngekwemutsi noma kwelapha lokunikwa tati letibuke temphilo.

Translated by Phindile Malotana