Koko Mongongo Thibela Tahlegelo ya Moriri?
Mehlare ya Mongongo (Schinziophyton rautanenii), gape e tsebjago bjalo ka manketti, di hwetšwa ka borwa bja Aforika kudukudu ka botebo bja mabu a sehlaba a Kalahari. E be e šomišwa bjalo ka dijo le go hlokomela letlalo (ke thibela phišo ya letšatši ya tlhago le setlolo sa meriri) nakong ya mileniamo ke batho ba selegae.
E na le esiti ye e khethegilego ye e iphetolago le seetša sa UV go bopa llaga ya tšhireletšo yeo e senago oli letlalong le moriring. Peu ya oli e godimo ka zinki (Zn) seo se tlaleletšago mo didirišweng tša tšhireletšo. Seenywa sa bogolo bja poreimi, bjo bo ka bago disentimetara tše 3.5 botelele, e lebelelega bjalo ka mae a velvete gomme a wela fase go tloga ka Hlakola go ya ka Mopitlo go butšwa. E na le llaga ye tshesane ya le mokgopa wa go jewa le legapi le le thata le peu ka gare. Seenywa se jewa ke tholo le tlou,'ntšhetša peu ye e hlwekišitšwego ka dikgoboketša tše botse.
Ge di bjetšwe ka seatla, karolo ya go kgahliša ya seenywa e swanetše go hlwekišwa pele ga legapi le pšhatlwa go ntšha oli ka peung. Peu ya phepo ya godimo gape e ka bešwa gmme di na le tatso ya dialmond goba dikoko tša go jewa tše bopegilego go swana le dipšyio. Dienywa ke tše melago ka sethokgweng gomme di na le bokgoni bjo bogolo bja tšweletšo ya oli, eupša bothata bja go ntšha dithorong ke lebaka le le tee la gore tšhomišompe ya mongongo e fokoditšwe mo nakong ye e fetilego.
Dithoro di na le diteng tša proteine ya go ka ba 25%, diteng tša makhura tše ka ba go diperesente tše 50 le diteng tša bithamene E ya godimo (tokhoferol) ya go ka ba 560mg go ya ka 100 gm ya dithoro. E na le dithoto tša go meetsefatša makhura yeo e dirago oli e be le mohola ka disepeng.
Koko ya oli ya mongongo e ya meetsefatša, go hlabolla le go beakanya lefsa ka baka la maemo a diteng tša esiti ya linoleic (gare ga 30% le 54%) gomme e šomišwa ka tlhokomelo ya letlalo (ka tlhwekišong, ka go kolobetša le go dira letlalo le be bonolo) le ditšweletšwa tša meriri. Proteine ye ntšhi le diteng tša oli ye e dirago mongongo kalafo ya maleba ya letlalo le le omilego le moriri wa go hlakahlakana gomme e ka thuša ka go thibela tahlegelo ya moriri. Bjalo ka oli ya go šidila, oli ya mongongo e imolla letlalo le le omilego la go foforega gomme e thuša ka go fola ka tsošološo ya disele.
Molaetša wa Temoša Kalafong
Tshedimošo ke ya mabaka a tša thuto le tša tshedimošo fela gomme e ka se hlathollwe bjalo ka keletšo ya kalafo. Tshedimošo ga se ya go ikemišetša go tloša keletšo ya kalafo ye e abiwago ke bašomi ba tlhokomelo ya maphelo.
Translated by
Lawrence Ndou