Nnduhu dza Mangongo dzi Mavudzi asa Thukhuwe naa?
Muri wa Mongongo Schinziophyton rautanenii), u dovha wa ḓivhiwa sa manketti, u wanala kha ḽa Southern Africa nga maanḓa muṱavhani wa Kalahari. Wo shumiswa sa zwiḽiwa na lukanda (uya tsireledza kha ḓuvha wa dovha wa ḓodziwa kha mavhudzi) lwa minwaha nga vhathu vha henefho.
U vha wo fara acid yo khetheaho ine ya vhonadza tshedza tsha UV ine ya sika mapfura ane a tsireledza kha lukanda na mavhudzi. Mapfura a mbeu kha - zinc (Zn) ine ya engedza kha zwithu zwa u tsireledza. Tshivhumbeo tsha plum, tshilingana 3.5 cm u lapfa, tshivhonala sa kumba ḽine ḽa suvhelela, u wela fhasi nga Ṱhafamuhwe uya kha Lambamai. Ivha ina leyara yo khwaṱhaho na kumba ḽo khwaṱhaho ḽine ḽa vha na mbeu nga ngomu. Mitshelo i ḽiwa nga kudu na Nḓou, ine ya bvisa ya dovha ya ṱanzwa mbeu'.
Arali yo kaṋiwa nga zwanḓa,hafho hune ha ḽiwa hu fanela u ṱanziwa musi gwangwa ḽi saathu kwashea ubva kha mapfura a mbeu. Ina pfushi khulwane inga kadzingiwa ya ḓifha sa almond kana cashew. Mitshelo iya kiwa vhukuma na hone iya kona vhukuma u bveledza mapfura, fhedzi u konḓa ha u bveledza kernela ndi zwone zwine zwa khou ita uri u phaḓalala ha mongongo hu konḓe ubva murahuni.
Kernel ina protein yo no swika 25%, zwa u khwaṱhisa zwine zwa swikisa 50% na vitamin E (tocopherol) content – ine ya vha 560 mg per 100 gm ya kernel. Ina zwishumiswa zwa saponification zwine zwa ita uri mapfura ashume kha zwisibe.
Mapfura a Mongongo ane avha uri o pfuma aya hydrating, regenerating na restructuring nga mulandu wa u ḓala ha linoleic acid content (vhukati ha 30% na 54%) i shumiswa na kha u lafha lukanda (sa tshithu tsha u ṱanzwa, u ḓola na ueri lukanda lu vhe lutete) na zwishumiswa zwa mavhudzi. Ina protein ire nnṱha na mapfura ane aita mongongo i kone u lafha na musi muthu ana mavhudzi o omaho kana o fasanaho na u thivhela u guvhuwa ha mavhudzi. Sa mapfura a u tsiḓulula, mapfura a mongongo aya thusa kha lukanda lwo omaho na u fhodza zwilonda uri dzi cele dzi hule.
Zwine vha Lafhi vha Hana Zwone
Nḓivho ndi ya zwa pfunzo na ufha vhathu vhuṱanzi azwi faneli u dzhiwa unga zwo ambiwa nga dokotela. Nḓivho hei ayo ngo ḓela uri ni litshe mishonga ya dokotela ni shumise hezwi.
Translated by
Khalirendwe Nekhavhambe