Kukhicitwa Kwema Kotapeni

© Bernard Dupont

iNingizimu Afrika ngulenye mhlabawonkhe lekhicita emakotapeni lamaningi ngesikhatsi selishumi nakubili, ube umkhicito wemnyaka lophakatsi kwemathani latinkhulungwane temashumi lasiphohlongo Kanye netinkhulungwane letilikhulu nemashumi lamabili ngemuva kwemkhiciti losetulu iMexico nga 1.5 wetigidzi temathani.

Luhla lwe Mkhicito Wema Kotapeni

Silinganiso salokuhanjiswako ngesikhatsi semnyaka wa 2019 kusuka ngenyanga yeNdlovu Lenkhulu kuya kunyenga yeMphala Tigidzi letingu 14.5 wemakhathoni a4kg, lekuhambela kumathani latinkhulungwane temashumi lasihlanu nesiphohlongo. Derek Donkin, CEO we South African Subtropical Growers’ Association (Bakhulisi Belitiko Lasendzaweni Leshisako eNingizimu Afrika) libekisa kutsi lenhlanyelo lephelele yemnyaka wa 2019 itoba kulesigodzi semathani etinkhulungwane letilikhulu nelishumi. Loku kufaka kwasendzaweni, lokuhanjiswako Kanye netitselo letitsengiselwa kukhokha lokungu oyili wemakotapeni.

Likusasa lemkhicito wemakotapeni eNingizimu Afrika ligadvwe kutsi likhule ngalokwengetiwe kwemahekitha layinkhulungwane kuya kumahekitha layinkhulungwane nemakhulu lasihlanu lekumele alinywe ngemnyaka cishe iminyaka lesihlanu lelandzelako kusuka ngemnyaka wa 2019 kuchubekela phambili. Lokuhanjiswako kumele kwengce tigidzi letimashumi lamabili emakhathoni ngalelilizinga lekukhula phindze lingakhula nangabe lelitiko lichubeka ngekukhula.

Lesicumbi setitjalo letinsha eNingizimu Afrika nguletimnyama-letinccane ema Hass Kanye nenhlobo yemakotapeni emaHass. Titjalo letinsha temakotapeni lalulahlata-lancama agadvwe ngesikhatsi sawo sekucala noma ngemakethe yawo yasemuva.

Lolokunika lokuhle ‘iMakethe ye Makotapeni – Lekhulako, Kutsandvwa, Kanye neKubukwa’ ngemnyaka wa 2019 kuya ku 2024 umphumela ucogela ngekudliwa kwemakotapeni eChina. Sevele ngemnyaka wa 2017, iChina ingenise 22% ngetulu kunemnyaka waphambilini. iChina ingenisa kakhulu lokusuka eChile, eMexico nase Peru; womatsatfu lamave anetindlela tekutfola ngekutsengisa neChina.

Tindzawo Tekukhicita emKotapeni

©Photo courtesy of the California Avocado Commission

Kukhicitwa kwema kotapeni kunakwe kakhulu etindzaweni letinebumantana, tindzawo letishisashisako tase Limpopo nga 59&, iMpumalanga na 33% Kanye netincenye taKwaZulu-Natal nga 8%. Njengekufunwa emaveni Kanye nemmangao ngemnyaka bukhona bemakotapeni sekukhulile, ngako yiba netitjalo letinsha temakotapeni letihlanyelwako sekukhulele kuletinye tifundza, kufana nesifundza sase Western nase Eastern Cape.

Umkhicito WemaKotapeni aseMhlabeni

Cishe 76% wemakotapeni akhicitwa eAmerica, 11% eAfrika, 9% eAsia na 2% eEurope kanye ne South Pacific. iMexico nguyona iyinkhulu mhlabawonkhe lekhicita emakotapeni, nesikalo lesitigidzi letingu 1.5 wemathani ngemkkhicito wamhlabawonkhe wemathani etigidzini letingu 3.2 njengemnyaka wa 2018.

iSouth America, iColombia, iBrazil, iCile kanye ne Argentina ngutona tikhicita emakotapeni lamakhulu, kanye ne Peru lehambisa 60% wesisindvo sase South America. Titjalo tase Colombia tikhula ngelizinga lelisheshako kunase Ningizimu Afrika, netinkhulungwane letilishumi nemakhulu lasihlanu kuya kutinkhulungwane letimbili temahekitha latjalwa njalo ngemnyaka. iColombia siyiphindze ibengulenkhulu ngekuhambisa emakotapeni eHass mhlabawonkhe.

eAfrika, labakhicita emakotapeni bafaka iNingizimu Afrika ngemathani layinkhulungwane nemashumi lamabili: iKenya ikhokha lokungacishe kube ngemathani lamashumi lasiphohlongo etinkhulungwane, iTanzania kanye neZimbabwe ngalinye likhokha emathani latinkhulungwane letisihlanu kantsi losafika iMozambique ikumathani layinkhulungwane.

Lamanye emave lakhokha emakotappeni afaka iPhilippines, iAustralia, iNew Zealand, iMadagascar, iMauritius, iMadeira, iCanary Island, Spain sase ningizimu kanye ne France leseningizimu, kanjalo ne Sicily, iCrete, Israel ne Egypt.

Kuhanjiswa kweMakotapeni ase Ningizimu Afrika

Emkhatsini wa 45 na 50% wemakotapeni aseNingizimu Afrika ayahanjiswa phindze 10 kuya ku 15% ukhicitelwa oyili kanye nalokuphushutwako. Kantsi lolokusele kutsengiswa endzaweni. Lamave lekunguwona angenisa emakotapeni aseNingizimu Afrika yi Europe – ikakhulu iNetherlands, iFrance kanye ne Spain, iUK, kanye ne Baltic states nga 95%. Tisindvo letincane tihanjiswa tiye eAfrika, iMiddle East kanye ne Hong Kong.

Lamanye ematiko ase Ningizimu Afrika kanye nahulumende akhulumisana nekutfola indlela yemakethe eUSA, iChina kanye neJapan. Kwamanje, tidzingo leticinile tikalela kungena kuletitimakethe. iPeru, njengalenye yendzawo leseningizimu lekhicitako, nguyona yase Ningizimu Afrika lecudzelenako kakhulu, ngesisindvo kanye nesikhatsi, kwentela kunika emakotapeni kuya emakethe lesenyakatfo.

Translated by Phindile Malotana