
emaZulu
Imvelaphi yemaZulu, cishe inombolo lenkhudlwana yebantfu ngemacembu eNingizimu Afrika, isala esigodlweni lesincane salabakhuluma-siNguni lesisedvute neMfula Umfolozi Lomhlophe lenamuhla watiwa ngekutsi yiKwaZulu-Natal ngetikhatsi tamandvulo ngelishumi nesitfupha.
Shaka, lowabasikhulu selicembu lemaZulu lelincane ngemnyaka wa 1819, wabeka sisekelo sesive semaZulu wase wakha tive letinkhulu eAfrika leseningizimu.
Umculo, ingoma kanye nekudansa sekudlale inzima lebalulekile ngekwesintfu kuncenye yemphilo yemaZulu, hhayi kumuntfu munye kuphela, kepha nasemmangweni uphelele....
moreNgaphambilini, imphilo ya wonkhe malanga ekhaya lemaZulu (umuti) yayilandzela sento lesifanako. Umehluko lomkhulu wawenteka ngendlela yebulili, umnyaka kanye nekuhlelwa....
moreNgesikhatsi sekuphatsa kwa Shaka kanye nalabaseceleni kwakhe, lokukhula kanye nemandla esive sema Zulu kwakulele kunhlangano yemasotja naselwatini. Lamasotja bekalungiswa ngendlela yekubutfwa...
moreInhlangano yetembusave yemaZulu yakhiwa yacija letulu. Sisekelo sesakhiwo kwakuyimiti lehamba ngaminye (imiti), lekufaka tindllu letincane tembusave kulesive sahulumende....
moreNgemlandvo wonkhe wemaZulu, kubekhona incenye lelikhuni yemphilo yemaZulu yesintfu lapho khona inkholo ayitange idlale inzima letsite: etimphini, emicimbini...
moreEmnyakeni wa 1150 Malandela, sikhulu lebesinebalandzeli labancane, sahlala elunyaweni lweNtsatjana iAmandawe emnceleni weMfula Umhlatuze loseningizimu ngaphambi ungene eSigodzini se Nkwaleni....
moreNgemnyaka wa 1787, Senzangakhona, sikhulu lesincane semaZulu (lesatfola libito laso kumunye wemadvodzana aMalandela labekacabananjalo)...
moreImitsi yesintfu emmangweni wemaZulu inemvelaphi yabo etinkhungwini tandvulo letengca; kantsi kusetjentiswa kwawo nekufakwa kwawo kuletinsuku sekuhluke kancane ngekuhamba kweminyaka....
moreKutalwa kulendzawo yemaZulu bekusolo kuyintfo lecondzene nemuntfu wesifazane kuphela, futsi kute emadvodza lavumele kutsi abekhona ngesikhatsi sekutalwa kwemntfwana....
moreNgaphambilini imphilo yesintfu yemaZulu yayihleleke futsi nemfundziso ledvwebe busobabo. Ngamunye umuntfu bekanendzawo kanye nemicimbi letsite lekumele ayente, kushiyane ngalobulili...
moreTihlobo betakha sisekelo semphilo yesintfu yemaZulu, lebekeke kulomuti (kukhula kwemakhaya). Kute kubengunyalo, lomuti wawufaka inhlokoyelikhaya (umnumzane), nebafati bakhhe kanye nebantfwana...
more