Dingwalo tša mathomo go tšwa go bathopi ba Dutch ka Kapa di begile batho ba Khoisan le MaNama bao ba šomišago dikgabišo tšeo di dirilwego go tšwa go Lerumo la madi go hlwekiša dintho le go thuba diphišo.
E na le maina a go feta 25, maina a mantši a tikologo a ka bolela ka dimelo tše mmalwa tša go alafa. Leina le ‘Phetola’ (Setswana ka gore ‘e ya fetoga’), e ka laetša tatelano ya malwetši a mantšhi ka go dipoelo tša go kgahliša. Leina la yona la Sepedi ke ‘Lerumo-lamadi’ (‘lerumo la madi’) Sutherlandia e tšewa bja ka sehlwekiši ša madi, insiswa (Sezulu) ‘e raka leswiswi’ mola leina la yona la Seaforikanse ‘kankerbos’ e hlaloša tirišo ya wona bjalo ka sehlare kgahlanong le kankere.
Ka tlwaelo dikarolo ka moka tša sebjalo di a šomišwa go beakanya dikgabišo go ya ka maemo a maphelo ao a alafšago. Go fa mohlala, ditsentšho go tšwa matlakaleng le dithitong di a šomišwa go alafa malwetše a sebete, pshio le mpa. Dikarolo tša sebjalo tša go omišwa gomme tša dirwa lerole di be di ineelwa ka meetseng a go fiša gomme di šomišwa go hlohleletša kganyogo ya dijo gomme tša thibela tshenyo (o šomišwa ka katlego balwetšing ba HIV/AIDS) le go alafa thurugo ya mošifa, tselana ya moroto le tšhofela. Gape e šomišwa ka kalafong ya monagano le kgatelelo ya maikutlo, go akaretšwa go selekega, tlalelano le kgatelelo ya mogopolo.
Ditirišo tša sebjalebjale tša Lerumo la madi di ka sebopegong sa diteye, dithapo, dijele, ditlolo le le ditšweletšwa tša seela.
Sutherlandia frutescens - ye nngwe ya diphedi tše tshela fela ka Aforika Borwa – ke lešokošokwane la monawa la dimetara tše 1.2 m le matlakala a bonolo a magolo le peu-sephotlwa yeo e ntšhago matšoba a sebopego sa serurubele go tloga ka Mosegamane go ya Manthole.
Sebjalo sa go thibela komelelo seo se golago ka diprofenseng tša Bodikela, Bohlabela le Leboa la Kapa, le mafelo a mangwe a KwaZulu-Natala, sebopego sa yona sa dikhemikhale le sa tlhago di fapana go ya ka dilete tša tlhago. Ke sebjalo sa mmamoratwa seo se golago ka botlalo letšatšing le mabung a go gamollwa ga botse gomme se ka phatlalatšwa ga bonolo ke go bjalwa goba ka go bjala peu motswakong wa mabu wa dikarolo tše pedi tša sehlaba, karolo ye tee ya manyora.
Sebjalo se gantšhi se bjalwa sa go mela lešokeng, eupša dibjalo tše mmalwa tše nnyane tša Lerumo la madi le hwetšwagala ka diporefenseng tša Kapa Bodikela le Mpumalanga.
*Mohuta wa Lerumo la madi, yeo ga bjale e nweletšego ka Lessertia, e šomišwa go swara diphedi tše 6 fela, e phatlaletše kudu ka Borwa bja Aforika. Mohuta wa sephedi Lessertia, yeo ga bjale e akaretšago Lerumo la madi, e phatlalatše ka bophara bja Afroika, e na le mehuta ya diphedi tše di ka bago 60, 50 e ka ba ka tikologong ya ka borwa bja Aforika. Mehuta ya diphedi Lerumong la madi e fapana le ya ka Lessertia, ka lebaka la gore di amantšhwa le ditufatši tše dintšhi- dinonyane. Ka mekgwa ye mengwe ka moka di a swana gomme Lerumo la madi ka fao le ineetšwe ka gare Lessertia.