Bolemi bja Lego

© Alex Proimos

Mago a mela gabotse mo mafelo a omilego a dithempheretšha tša godimo le hwetšagalo ya meetse ya fase, gomme gantši a lengwa mo mmung wa fase. Gabjale, bolrmi bja lego bo dirišwa kudu mašemong a nošetšwago ka dithekniki tša phetleko ya dipeu tše di fapanego tša temo, go oketša poelo le boleng bja shelflife.

Mehlare ya lego e bjalwa gabotse mo dirapeng tše bulegilego, ka fase ga nete ya moriti, ka gare ga dikhaponetaeoksaete le tshepedišo ya hydroponic. Go bolela nnete, pego ya Japan e hweditše gore mehlare ya lego mo tshepedišong ya hydroponic e ka tšweletša dibjalo tše pedi ka ngwaga, ka mokgwa wo kgethegilego wa go sega dibjalo.

Dinyakišišo tša Mexican di bontšhitše gore tšweletšo ye tseneletšego ye mehlare ya lego ka gare ga dikhaponetaeoksaete le ditshepedišo tša hydroponic e ka tšweletša dienywa tša go feta 20 mo lefelong le bulegilego la go lema.

Bolemi bja Lego mo Afrika Borwa

©Weltevrede Fig Farm

Mago a rata le boso bja Metithereniene bjo bo nago borutho le selemo sa go oma, le marega a magareng. Boso bjo borutho ba komelelo ka nako ya puno ka selemo bjo bohlokwa, ka ge monola  o ka hlola mathata gore mago a butšwe. 

Mehlare ya lego e bjalwa mo dirapeng tša mehlare tšeo lebanego go Leboa la Borwa go dumelela go butšwa bja dikenywa ka mahlakoreng whole a mohlare. Mago a ka bjalwa ka mo sehlabang, eupša mabu ao a tletšego a ka tliša poelo ye kgolo le dienywa. Mago a kgona go kgotlelele mehutahuta ya mmu eupša a rata mmu wa pH ya 6 - 6,5.

Mehlare ya lego e na le medu ya go phatlalala yeo e huetšwago phadišano ya mengwang. Go ya ka dipeelano tša disenyi, mago a huetša nematodes le stem-borer. Mehlare e ka hloka naetrotšene, go eya ka phetleko ya mmu. Mathopo wa nošetšo o a šomišwago; go nyakega nošetša ye nnyane ka beke.

Mehlare ya lego e segwa mo nakong ya meraga a Afrika Borwa, June go Setemere, gore mehlare e hwetše seetša sa letšatši gore puno e be bonolo. Go sega ga dikhalthiba, go fa mohlala, ‘White Genoa’ lego la mesong goba lego la ‘breba’ a swanetše go fetolwa. Lego la Breba le mela kgwedi ya pele ga puno mo mahlogeding a ngwaga wo o fetilego, mola sebjalo sa bobedi sa lego goba mago a magolo a tšweletša mo mahlogeding ao a melago nakong ya sehla sa bjale.

Puno ya Mago

©Weltevrede Fig Farm

Lego le butšwa ka bjako gomme mehlare e bunwa ka mehla, ka tlwaelo ka mo nakong ya dikgwedi tše mmalwa tša. Go ya ka mohuta le lefelo, puno ya mago e thoma go tloga ka Nofemere Desemere gomme e kgona go fihla ka Aporele/Mei. Mago a bunwa ka pele kudu mo mesong go efoga phišo ya mosegare, ka ge se se ka hlola tshenyo ya mago – mahlaka a lego a tlošwa go dienywa gomme a šala mo mohlareng. 

Nako ya puno e matšatši a mmalwa fela pele ga nako ye e lebanego go butšwa, mabapi le 70% ya go butšwa. Go buna ka pele go thibile tshenyo ya dinonyana ya mago a budulego mo serapeng. Lego ke seenywa sa go butšwa ka pele gomme se ka butšwa ge ntše se sepedišwa go išwa go moreki.

Puno ya lego e šomiša maatla; mago a gobala gabonolo mme a swanetše go sepetšwa ka tlhokomelo. Mohlare wa lego o tšwa maswi a mašeu ao a hlolago maphone a letlalo, ka fao batho ba bunago ba swanetše go apara ditlelafo, digempe dinako tše dingwe masela go thibela matlalo a bona go kopano le esiti ya maswi.

Ka morago ga puno, mago a bolokwa mo lefelong la go tonya, a beakanywa ka bogolo le boleng e be a phuthelwa. Mago a boleng bja go iromelwantle a phuthelwa ka polastiki ya punnets ya dikramo tša go lekana 160, goba dikotlela tše nnyane go lokela lego la Ronde de Bordeaux. Mago a magolo le ona a ka romelwa ka ditrei tša pampiri ka gare ga mapokisi a folete.

Ge mago ga a sa lokela go lewa, go fa mohlala, ge a robegile goba a butšwitše go fetišago, a romelwa go šomišwa go dira jamo, tšhatni goba tša go omišwa.

Translated by Lebogang Sewela