Avocado ke sebjalo se go fapana sa go ba le phepo, avocados di tšweletšwa mo dileteng tša monola, le dilete tša thokomolatšatši ya Afrika Borwa, kudu kua diprofenseng tša Limpopo le Mpumalanga mo dikgweding tša Matšhe go ya Setemere.
Avocado ke Eng
Avocado (Persea americana) e tsebega gape bjalo ka alligator pear, aguacate and palta in ka Sepeniše goba avokado ka Seafrikantshe. E tumišwa kua bogare bja kgale bja Amerika ka lebaka la phepo le aphrodisiac, leina la avocado le ka be ke tšwa go lentšu la ‘ahuacatl’ lona le tlhalošo ‘testicle’.
Avocado ke seenywa sa thokomolatšatši, sa maemo a gdimo a phepo le letlalo le tee la mmala wo tala. mokgopa wa lona wa mmala wo tala o na le tlhale (ya maemo a godimo go feta dienywa ka moka), makhura a monounsaturated le divitamine tša go feta 20. Avocados di na le gape folate, bithamini K, esiti ya pantotheni le koporo gammogo le 6% ya mabapi le mohola wa vitamine E yeo e eletšwago, 4% ya vitamine C le carotenoids: lutein le zeaxanthin.
Gantši avocados di lewa ntše di hlwekile gomme di ka šongwa go tšweletša poelo ye botse kudu ya oli, letlalo la avocado, leo le dirišwago kudu go lokišetša guacamole gape le ka segwa ka dikarolo le go kgahlwa.
Tšweletšo ya Avocados
Mohlare wa avocado wa go gola ka lebelo, ke mohlare wo se kikitlanego wo motala wa go swanela maemo a go tonya le a bošidi bja diklimate tša thokomolatšatši. Mohlare wo o huetšwa tšhwaane le tlhaelo ya meetse - pula ya ngwaga ya 1 000 mm e a nyakega.
Ngata ya go lekana 200 - 300 ya matšoba a serolane le tala a tšwelela ka dikgwedi tša selemo gomme a nontšhwa ke dinose le hoverflies, eupša ke matšoba a mabedi fela goba a mararo ao a tšweletšago seenywa.
Avocados ga di butšwe di sa le mo mohlareng gomme di swanetše go topiwa ge di medile ka botlalo. Di butšwa ka gare ga beke ye nngwe go ya go dibeke tše pedi ka gare ga themperetšha ya phapoši gomme ga di a swanela go bewa go dithemperetšha tša fase ga 5.5°C. Go butšwa bo ka laolwa ka poloko ya lefaufaung yeo e laotšwego le dinamelwa.
Histori ya Avocado
Avocado e naganwa gore e ka be e tšwa go Mexico moo temo e fetetšego thokong ya borwa bja Amerika go Peru le go West Indies. Tsebišo ya tšona go lefase ka bophara e ka be e nolofaditše ke batho ba kgwebo ba Yuropa mo mengwageng ya 1519.
Go swana le se, go dumelwa gore dibjalwana tša mathomo tša avocado di tlišitšwego go Afrika Borwa bjalo ka dikgwebo goba badudi bja pele. Phatlalatšo ya kgato ya avocados e thomile ka mo Amerika ka 1890s gomme pšalo ya dibjalo tša mathomo tša kgwebo di thoma ka mo Israele ka 1908, ka dikhalthiba tša mathomo: tšeo Fuerte le dickinson, ba ilego ba di bjala ka 1924.
Histori ya Tšweletšo ya Avocado mo Afrika Borwa
Tšweletšo ya avocados ka mo Afrika Borwa e thomile ka 1930 ke ngaka Hans merensky yoo a tšweletšego dirapa tša mathomo sa avocado kua Westfalia Estate ka mo Profenseng ya Limpopo. Karoganyo ya khamphani: Westfalia Technological Services (WTS), bjale ke mokgatlho wo mogolo wa lefase wa dinyakišišo tša dikenywa tša nngamolatšatši.
The South African Avocado Growers Association (SAAGA) e hlomilwe ka morago ga nako ka bo-1960 go kaonafatša tšweletšo le papatšo ya avocados. Boleloko bja SAAGA’s ba go feta batšweletši bja 500 bo hloma 95% ya tšweletšo ya thomelontle tša avocado tša Afrika Borwa.
Intasteri ya Afrika Borwa ya avocado e godile go tšwa go dihektare tše 2 000 ka mathomong a bo-1970 go 12 000 ka 2003. Ka Janaware 2019, go be go na le dihektare tše 17 500 tše bjetšwego ka mo Afrika Borwa ka tekanyetšo ya koketšo e sego ka fase ga dihektare tše 1 000 go dihektare tše 1 500 tša go bjalwa ka ngwaga.
Translated by Lawrence Ndou