Ukutjala ingadi Ngaphandle Kokusebenzisa Amakhemikhali

©Marinda Louw
Kunemihlobo emithathu ethandakwo yokutjala imirorho engadini encani esetjenziswa nakutjalwa ngaphandle kokusebenzisa amakhemikhali. Zoke iindlela zenza ncono ukuvunda kwehlabathi begodu lokha unganamanzi, imali kanye nehlabathi okwaneleko. Imirorho etjalwe ngendlela le inepilo kunaleyo ekhiqizwe ngamakhemikhali.
Kunemihlobo emithathu yemirorho:
Imibhede yemforo - vula umgodi ehlabathini ufake i-organic material kanye nehlabathi. Kuyarhonakala ukutjala khonokho nange umbhede ulungiswe ngendlela engiyo.
Emibhede epakiweko - endaweni lapha kurhonakala khona ukuvula umgodi ehlabathini kusetjenziswa imibhede epakiweko. Indlela le ifaneleka ukusetjenziswa babantu abarholepheleko nanyana abate Abdala benzarone ukukhothama.
Iingadi zemirorho ezinziwe ngemumathi - ukutjala imirorho emumathini ezifana nempoto kanye namatayera.

Uyenza Njani Imibhede Yemirorho Emaforo

Iforo kufanele ibe yi-1m ngobude 2 m ngobude ukutjhingela okulingana nedolo, okungaba yi-50 cm. Lokha nawemba imigodi, hlukanisa ihlabathi engaphezulu nephakathi -ihlabathi engaphezulu ivundile begodu inzima ngombala kunengaphasi.
Ngasosoke isikhathi yemba umgodi ukusuka epumalanga uye etjonalanga – Ukuqiniseka bona istjalo sithola ilanga elaneleko ilanga loke. Yemba ukusuka etjhingalanga uye epumalanga umbhede uzokuba nomthunzi omnengi. Qiniseka bona umbhede uleveli, nokobana uyehlela khona amanzi azokwazi ukugeleza, kodwana ungehleli khulu ngombana ihlabathi izokukhamba.
Zalisa umgodi nge-organic material isibonelo - iinzibi zengadini, amakelo wemirorho amaqephe wamaqanda, kanye nekhula. Sebenzisa nomanyoro wenlwane, ofana nobulongwe bezimvu, iimbuzi, iinkukhu, imiqasa, iimfarigi kanye nembuzi. Ungasebenzisi umanyoro wabokatsu nanyana wezinja inyama ehlaza nanyana amafutha.
Beka imatheriyali emarhadlarhadla efana namagatja amancani, imirhorhotjhi yesphila, utjani obomileko ngaphasi.
Beka amablege amancani agotjiweko arusileko phezu kwematheriyali emarhadlarhadla, lokhu kufaka izakhimzimba ezitlhogwa yihlabathi ezifana ne-zinc (Zn) kanye ne- iron (Fe) ehlabathini.
Vala amablege ngembapiri ezidabukileko kanye nama-carton
Faka yoke i-organic material
Faka enye i-organic material eseleko nange umgodi ungakazali
Fafaza umanyoro owomileko wenlwane ngaphezulu. Lokhu kupha ihlabathi amabhakutheriya ewatlhogako ukobana ikhompowusti ingathoma ukubola
Manzisa imetheriyali kuhle, ngokusebenzisa iphayiphi lengadini nanyana ithunga ubumanzi buzokurheleha ukubolisa imetheriyali.
Vala imetheriyali ngehlabathi ebuya emgodini. Lokhu kuzokukhandela umnuko omumbi kanye nemkowani lokha nazibolako. Zalisa umgodi ngehlabathi ephume kiwo.
Umgodi ozeleko kufanele ubeyi -15 cm ngobude kunehlabathi kodwana imatheriyali ebolako kanye nezakhimzimba zisetjenziswa mirorho, ubude bomgodi buzokuphunguka.
Indlela yokwemba umgodu lo ayibizi begodu iyasebenza, abakhiqizi abatlhogi ukuthenga izakhimzimba nanyana iimvundisi. Ngombana iintjalo zinepilo begodu azitlhoriswa malwelwe kanye nenunwana kanye nendleko zokulawula iinunwana zingaba zincani. Indlela le ikhiqiza iintjalo ezinengi zekhwalithi ephezulu ngamabanga alandelako:
Imetheriyali esetjenziswa ngaphasi komgodi isebenza njengespontji esithatha amanzi siwakhiphe lokha nasitlhogwa mamanzi.
Imetheriyali iphenduka yenzeke ikhompowusti irherhe iinunwana eziletha inzuzo ehlabathini.
Konga imali ukusebenzisa iimvundisi kanye namakhemikhali wokulawula iinunwana.
Umrholo ungalethwa ngokuthengisa ukudla okumirorho yekhwalithi, nanyana ngokukhiqiza imirorho ezokudliwa ekhaya, ukuphungula iindleko ngokungathengi ukudla.
Inzibi ezinganamakhemikhali zisetjenziselwa ukuvundisa ihlabathi kanye nebhoduluko ihlala ihlwengekile.

Iingadi Zemirorho Ezenziwe Ngemibhede Epakiweko

©Marinda Louw
Sebenzisa indlela le nawungarhoni ukwemba umgodi. Imibhede epakiweko ilungele ukwenziwa babantu abarholopheleko nanyana labo abasebenzisa ama-wheelchair abasafuna ukutjala imirorho. Kuyahluka kunendlela yokwemba umgodi ngombana imetheriyali indlalwa phezu kwehlabathi ngokwenza umbhede ozombeleze ihlabathi, ngokulandela indlela efanako neyokwemba umgodi.
Indlela le, isebenza ngokufana noyokwemba umgodi, yonga amanzi begodu ifaka imetheriyali ehlabathini, ezokukhiqiza inani elinengi lemirorho endaweni oyitjalileko.

Imirorho Yengadi Eemumathini

©Marinda Louw
Indlela yokusebenzisa amatayera le ingasetjenziswa ngomhlobo westjalo ngokupaka amatayera amahlanu ukuya kwasithandathu elinye phezu kweliye. Amazambani angaba yi-5 ukuya ku-6 kg amatjha angavunwa etayereni linye. Amaplayistiki amakhulu anzima kanye nedromu zingasetjenziselwa ukutjala amazambani.
Amabhokisi azimumathi enziwe ngamaphaledi amadala nanyana amabhokisi wephaledi angasetjenziswa, kodwana kutholwe bona iimumathi ezikulu zeplayistiki ziyonakala nakukhamba isikhathi. Faka amatjhila emabhokisini ukwenzela bona abambe amanzi ubeke iimumathezo elangeni kude nemoyeni omakhaza ozomisako. Entjalweni ezikulu ezifana namaphepha, amatamati, kanye ne-eggplant, qiniseka bona iimumathi zikulu begodu zibudisi ngokwaneleko begodu zingarhona ukujamelana nobudisi bestjalo.
Faka i-mulch efana notjani obukeriweko phezu kwehlabathi. Imbewu esandukumila iyarhona ukusunduza i-mulch lokha i-mulch irhelebha ukubamba ubuswe iphungule ukukhula kwekhula.
Imirorho eminengi – efana nomgade, -peas, amabhontjisi, ispinatjhi, amatamati kanye ne anyanisi- zingatjalwa lula ngembewu. Lokha nakutjalwa imbewu, ungayifaki itjhingele -tjala imbewu ngayinye ingatjhingeli ukudlula amasenthimitha amathathu ukudlula ubude bayo. Lokha nawutjala imbewu,ungayifaki phasi khulu, ungathikamezi imirabhu yaso. Faka amanzi kuhle ngemva kokusitjala, okungasenani kathathu ngeveke ngemva kwalokho, okuzukuya ngokobana izulu lina kangangani. Ezinye iintjalo zirhelebhana ukukhula ncono zivikelana enlwaneni ezizizumako.
Ngendlela le, iimumathi zizele ngemetheriyali begodu ihlabathi ibekwa ngaphezulu kwemetheriyali (khumbula ukumanzisa imetheriyali kuhle ngokuyivala ngehlabathi ngaphezul). Iimumathi ezijwayelekileko matayera wenkoloyi nanyana amatraga asetjenziselwa ukutjala umhlaza nanyana amazambani. Kungenziwa ngokufanako nalokha nakutjalwa eminye imihlobo yeentjalo ngokupaka amatayera phezu kwamanye. Kungatjalwa 5 ukuya ku-6 kg yamazambani amatjha ngokusebenzisa amatayera amabili. Iplayistiki ekulu enzima yenzibi kanye namadromu kutholwe bona ziyonakala ngokukhamba kwesikhathi. Vala amabhokisi ngetjhila elikhipha amanzi ubeke iimumathi lapha kunelanga khona kude namakhaza.

Translated by Busisiwe Skhosana